Нээлттэй эх(Open Source) нэртэй номын эх сурвалж Англи хэл дээр http://en.wikibooks.org/wiki/Open_Source холбоос дээр байгаа бөгөөд нээлттэй эхийн тухай мэдэхийг хүсэгчдэд зориулж GNU лицензийг баримтлан орчуулж бэлтгэлээ. Номын хэсгүүдэд эндүү ташуу орчуулга, үг үсгийн алдаа байвал бичиж тусалбал номыг сайжруулж засахаар хичээх болно.
Програм хангамжийг олон улсын чанартай болгох (6)
(Эх хэлээрээ нутагшуулах боломжоор хангах. Орч.)
Нээлттэй эх програм хангамжийн нээлттэй гэх төрөх нь програмыг хүссэн хэл дээр ажиллах боломжийг олгоно. Үйлдлийн системийг аль нэг улсын хэлээр ажиллахаар хөрвүүлэх боломжтой байгааг жишээ нь Уэлс (Welsh) хэлээр хөрвүүлсэн Линүкс хувилбар байна. Арилжааны зориулалтаар хэрэгжиж байгаа төслүүд ч мөн өөр хэл дээр ажиллах боломжоор хангадаг ч гурваас дөрвөн хэл дээр байна, түүнээс олон болоход хөрвүүлэх үйл ажиллагаа үнэтэй болдог байна. Ихэнх FOSS төслүүд 10-аас дээш тооны ялгаатай хэл дээр авч ашиглах боломжтой бөгөөд тухайн багц програмыг улс үндэстнүүд өөрийн үндэсний хэлээр ашиглах боломж бүрдүүлж програм зохиогч, хөгжүүлэгчид хөрвүүлсэн байдаг.
Нээлттэй эхийн зарим төслүүд (7)
Өнөөдөр нээлттэй эхийн нэр хүнд бүхий томоохон төслүүд дэлхий нийтээр хэрэгжиж байна. Үүнд: Апачи вэб сервер, BSD үйлдлийн систем, Линүкс цөм (кернел), Мозайле Вэб хөтөч буюу өнөөдөр Галт үнэг(Firefox) нэрээр нэрлэх төслүүд.
(Энэ ном 2005 онд бичигдсэн бөгөөд одоо олон төсөл нэмэгдсэн байгаа. Нэг энгийн жишээ нь ОпенОфис байна. Орч.)
Апачи
Одоогоор Апачи вэб сервер нь дэлхийд нийтлэгээр өргөн хэрэглэх вэб серверийн нэг юм. Интернэтийн Вэб сайтын бараг 70% нь Апачи серверийг ашиглана.
Апачи төсөл нь “httpd” вэб серверийн эх кодыг сайжруулах зорилгоор эхэлсэн ч энэ нь цааш хөгжүүлэх төсөл болон өргөжжээ. httpd гэх нийтийн домэйн програм хангамжийн төсөл 1990 ээд оны эхээр чөлөөтэй тархсан. Тэр үед хэрэглэж байсан цуутай вэб серверийн нэг бөгөөд түүнийг олон хөгжүүлэгч цааш сайжруулж боловсруулах хэрэгтэй гэж үзсэн юм. httpd нь нийтийн домэйнд байсан тул өвөрмөц нэмэлтүүдийг програм дээр нэмж оруулах боломж байв. Апачи санг хөгжүүлэгчид маш түргэн зохион байгуулж, боловсруулж байгаа ажлынхаа үр дүнг өөрсдийн шинэ вэб сервер дээр харахаар шийдсэн. Ингэж нэлээдгүй нэрд гарч хэрэглэгдэж байсан анхны эх httpd(Гипербичвэр дамжуулах протоколын димон) -ийг Апачийн шинэ хувилбар httpd орыг эзэлсэн юм.
(Hypertext Transfer Protocol Daemon (Гипербичвэр Дамжуулах Протоколын Димон) Вэб сервер дээр үргэлж идэвхтэй байдаг димон юм. Энэ нь ‘HTTP’ хүсэлт (HTTP request)-ийг хүлээж байдаг ба хүсэлт ирэнгүүт түүнийг биелүүлэхэд шаардлагатай ажиллагааг гүйцэтгэдэг. Жишээлбэл, нэг вэб хуудсыг үзэх хүсэлт ирвэл, тэрхүү хуудсыг тухайн хөтөч рүү илгээх байж болно. Ихэвчлэн ‘HTTPD’ гэж товчилдог. Орч. толиноос)
Апачи сан энэ хугацаанд ажлын хүрээгээ тэлж, нээлттэй эхийн олон янзын төслийг хэрэгжүүлж байна. Үүнд: Том Кат (Tom Cat), ЖАВА сервилат сервер гэх мэт олон төслийг хэлж болно. Олон жил Апачи 1.х хөгжүүлсэн ч техникийн шинэ хөгжлийн төвшинд Апачийн анхны эх загвар дээр суурилсан ажлуудад зарим шинэ нэмэлтийг оруулж болохгүй болсноор сайн дурын хөгжүүлэгчид Апачи 2-ыг хөгжүүлж эхэлсэн. Апачийн шинэ хувилбар болох Апачи 2-ыг эхнээс нь шинээр програмчлан бичсэнээр, уяан хатан нэмэлт бүтээгдэхүүн хийх боломжийг Апачи сан шинээр бүрдүүлж өгсөн.
Нээлттэй эхийн нийгэмлэгийн програм хангамжийн санг Апачи сан өөр дээрээ байрлуулж хадгалах үйлчилгээг үнэ төлбөргүй хийдэг. Энэ нь IBM-ээс Апачид үзүүлсэн 2004 оны том хандивын нэг байжээ.
BSD
Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD) нь OpenBSD, FreeBSD ба NetBSD гэж нэрлэх гурван чөлөөт Юниксийн бүлээс тогтно. Энэ гурав нь BSD 4.4-ийн амжилтаас улбаатай.
Линүкс
Линүкс “кернел буюу цөм” нь чөлөөт ба нээлттэй эхийн програм хангамжийн төслүүдээс хамгийн идэвхтэй хөгжиж байгаа үндсэн төслийн нэг. 1991 онд Линүс Торвалдс нь Юникстэй маш адил системийн ажиллагаагаар, үйлдлийн системийн цөмийг дэмжихээр өөрийн эхэлж байсан анхны төсөлдөө хүмүүсийг интернэт ашиглан урьж байв. Урьд 386 гэж нэрлэх нэлээд үнэтэй өөрийн компьютер дээрээ тэр Юникстэй ижил үйлдлийн системээр ажиллахыг хүсэж байсан бөгөөд бололцоотой үнээр авч болох бүх програм хангамжууд, дээр нь эрдэмтэн судлаачдын сургалтад хэрэглэдэг Миникс гэх систем хүртэл түүнд хангалтгүй байжээ. Линүкс кернел бий болж Линүксийг олонд түгээж хэрэглэснээр IBM, Novell, HP, гадна нэлээд олон тооны их сургууль, Bell Labs, Borland зэрэг байгууллага компаниуд дэмжиж ирсэн байна. GNU/Linux үйлдлийн системийн цөм нь Линүкс кернел бөгөөд 2 удаа үндсэн хувилбараар, 6 удаа жижиг хувилбараар өөрчлөгдөж байжээ. Дэлгэрүүлж Линүкс кернелийн төслийн (http://www.kernel.org) вэб хуудаснаас үзэж болно.
Галт үнэг
Нэтскейп Навигатор вэб хөтчийн эх програмаас үүсэлтэй нээлттэй эх дээр суурилж боловсорсон Мозилла төсөл, сүүлийн үед Галт үнэг хөтөч гэж нэрлэх болсон. Галт үнэг чөлөөт програм хангамж нь үйлдлийн системээс үл хамаарах аль ч компьютер дээр ажиллаж чадах нээлттэй эхийн төсөл бөгөөд хөгжлийн түүхийн сурвалжийг Википедиагийн (http://en.wikipedia.org/wiki/Firefox) хуудаснаас, Галт үнэг төслийн вэб сайтаас (http://www.mozilla.com/en-US/firefox/) тодруулан үзэж болно.
GNU Classpath
ЖАВА програмын хэлээр хэрэгжих чөлөөт програм хангамжийн хэрэглээнд стандарт классын санг үүсгэх зорилгоор “GNU Classpath” төслийг эхэлсэн. Төсөл таван хөгжүүлэгчтэй анх 1998 онд эхэлсэн байна. Төсөлд Sun компани өөрийн хөгжүүлсэн ЖАВА-г, түүний эх кодийг төлбөргүйгээр хандивласан тул төсөл эхэндээ удаан явцтай байлаа. Гэлээ ч шинэ үйлдлийн систем дээр хэрэглэж эхлэх, шинэ виртуал машинтай холбох болон, зарим онцлог төслүүдэд өөрчилсөн хувилбараар тараан ажиллуулахыг шаардах зэрэгт, тэр үед “Sun”-ийн олгох лиценз хангалтгүй байлаа. Төсөл хөгжлийн явцдаа (Kaffe, libgcj) гэх өөр бусад төслүүдтэй хэд хэдэн удаа үндсэн зарчмаараа давхардаж нэгтгэх боломж байв. GNU Classpath төсөл нь Japhar гэж нэрлэх өөрийн дотоод виртуал машинтай. Classpath санг олон янзын төсөл дундаа хэрэглэхэд виртуал машин үүрэг гүйцэтгэж байсан ч аяндаа үүрэг нь багас ч хаягдсан байна. Жава 1.2 API гарч ирснээр хөгжил хурдас ч, олон компани үүнийг сонирхож ажлын цагаар төсөлд хандив өргөх ажлыг хэрэгжүүлж эхэлсэн. GNU Classpath нь түгээх Линүкс бүрийн хэсэг, компьютерын зарим процессорын хэсэг, үйлдлийн системийн хэсэг нь болж ирснээр олон нийтээр гайхалтай хурдан дэмжигдэж бүхэл цогц үүрэг гүйцэтгэх чөлөөт програмын санг бүрдүүлж чадсан юм. Sun компанийн хэрэгжүүлсэн энэ төслийн төлөв бүхэлдээ өөрчлөгдөж “GPL+Exception” гэсэн лицензтэйгээр “жава хэрэгжилт” төслөөр хэрэгжиж байна. Sun-ийн хэрэгжүүлж байгаа OpenJDK нь нээлттэй эхийн төсөл бөгөөд OpenJDK, GNU Classpath хоёрын сан ижил API(хэрэглээний програмчлалын интерфэйс)-тай байдаг бөгөөд хэн ч хэнийгээ үгүйсгэхгүй амжилттай хэрэгжиж байгаа төслүүд юм. (Энэ бүлгийг эхээс дэлгэрүүлэн уншиж болно. Нийлээд товчлов. Орч.)
(Эх хэлээрээ нутагшуулах боломжоор хангах. Орч.)
Нээлттэй эх програм хангамжийн нээлттэй гэх төрөх нь програмыг хүссэн хэл дээр ажиллах боломжийг олгоно. Үйлдлийн системийг аль нэг улсын хэлээр ажиллахаар хөрвүүлэх боломжтой байгааг жишээ нь Уэлс (Welsh) хэлээр хөрвүүлсэн Линүкс хувилбар байна. Арилжааны зориулалтаар хэрэгжиж байгаа төслүүд ч мөн өөр хэл дээр ажиллах боломжоор хангадаг ч гурваас дөрвөн хэл дээр байна, түүнээс олон болоход хөрвүүлэх үйл ажиллагаа үнэтэй болдог байна. Ихэнх FOSS төслүүд 10-аас дээш тооны ялгаатай хэл дээр авч ашиглах боломжтой бөгөөд тухайн багц програмыг улс үндэстнүүд өөрийн үндэсний хэлээр ашиглах боломж бүрдүүлж програм зохиогч, хөгжүүлэгчид хөрвүүлсэн байдаг.
Нээлттэй эхийн зарим төслүүд (7)
Өнөөдөр нээлттэй эхийн нэр хүнд бүхий томоохон төслүүд дэлхий нийтээр хэрэгжиж байна. Үүнд: Апачи вэб сервер, BSD үйлдлийн систем, Линүкс цөм (кернел), Мозайле Вэб хөтөч буюу өнөөдөр Галт үнэг(Firefox) нэрээр нэрлэх төслүүд.
(Энэ ном 2005 онд бичигдсэн бөгөөд одоо олон төсөл нэмэгдсэн байгаа. Нэг энгийн жишээ нь ОпенОфис байна. Орч.)
Апачи
Одоогоор Апачи вэб сервер нь дэлхийд нийтлэгээр өргөн хэрэглэх вэб серверийн нэг юм. Интернэтийн Вэб сайтын бараг 70% нь Апачи серверийг ашиглана.
Апачи төсөл нь “httpd” вэб серверийн эх кодыг сайжруулах зорилгоор эхэлсэн ч энэ нь цааш хөгжүүлэх төсөл болон өргөжжээ. httpd гэх нийтийн домэйн програм хангамжийн төсөл 1990 ээд оны эхээр чөлөөтэй тархсан. Тэр үед хэрэглэж байсан цуутай вэб серверийн нэг бөгөөд түүнийг олон хөгжүүлэгч цааш сайжруулж боловсруулах хэрэгтэй гэж үзсэн юм. httpd нь нийтийн домэйнд байсан тул өвөрмөц нэмэлтүүдийг програм дээр нэмж оруулах боломж байв. Апачи санг хөгжүүлэгчид маш түргэн зохион байгуулж, боловсруулж байгаа ажлынхаа үр дүнг өөрсдийн шинэ вэб сервер дээр харахаар шийдсэн. Ингэж нэлээдгүй нэрд гарч хэрэглэгдэж байсан анхны эх httpd(Гипербичвэр дамжуулах протоколын димон) -ийг Апачийн шинэ хувилбар httpd орыг эзэлсэн юм.
(Hypertext Transfer Protocol Daemon (Гипербичвэр Дамжуулах Протоколын Димон) Вэб сервер дээр үргэлж идэвхтэй байдаг димон юм. Энэ нь ‘HTTP’ хүсэлт (HTTP request)-ийг хүлээж байдаг ба хүсэлт ирэнгүүт түүнийг биелүүлэхэд шаардлагатай ажиллагааг гүйцэтгэдэг. Жишээлбэл, нэг вэб хуудсыг үзэх хүсэлт ирвэл, тэрхүү хуудсыг тухайн хөтөч рүү илгээх байж болно. Ихэвчлэн ‘HTTPD’ гэж товчилдог. Орч. толиноос)
Апачи сан энэ хугацаанд ажлын хүрээгээ тэлж, нээлттэй эхийн олон янзын төслийг хэрэгжүүлж байна. Үүнд: Том Кат (Tom Cat), ЖАВА сервилат сервер гэх мэт олон төслийг хэлж болно. Олон жил Апачи 1.х хөгжүүлсэн ч техникийн шинэ хөгжлийн төвшинд Апачийн анхны эх загвар дээр суурилсан ажлуудад зарим шинэ нэмэлтийг оруулж болохгүй болсноор сайн дурын хөгжүүлэгчид Апачи 2-ыг хөгжүүлж эхэлсэн. Апачийн шинэ хувилбар болох Апачи 2-ыг эхнээс нь шинээр програмчлан бичсэнээр, уяан хатан нэмэлт бүтээгдэхүүн хийх боломжийг Апачи сан шинээр бүрдүүлж өгсөн.
Нээлттэй эхийн нийгэмлэгийн програм хангамжийн санг Апачи сан өөр дээрээ байрлуулж хадгалах үйлчилгээг үнэ төлбөргүй хийдэг. Энэ нь IBM-ээс Апачид үзүүлсэн 2004 оны том хандивын нэг байжээ.
BSD
Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD) нь OpenBSD, FreeBSD ба NetBSD гэж нэрлэх гурван чөлөөт Юниксийн бүлээс тогтно. Энэ гурав нь BSD 4.4-ийн амжилтаас улбаатай.
Линүкс
Линүкс “кернел буюу цөм” нь чөлөөт ба нээлттэй эхийн програм хангамжийн төслүүдээс хамгийн идэвхтэй хөгжиж байгаа үндсэн төслийн нэг. 1991 онд Линүс Торвалдс нь Юникстэй маш адил системийн ажиллагаагаар, үйлдлийн системийн цөмийг дэмжихээр өөрийн эхэлж байсан анхны төсөлдөө хүмүүсийг интернэт ашиглан урьж байв. Урьд 386 гэж нэрлэх нэлээд үнэтэй өөрийн компьютер дээрээ тэр Юникстэй ижил үйлдлийн системээр ажиллахыг хүсэж байсан бөгөөд бололцоотой үнээр авч болох бүх програм хангамжууд, дээр нь эрдэмтэн судлаачдын сургалтад хэрэглэдэг Миникс гэх систем хүртэл түүнд хангалтгүй байжээ. Линүкс кернел бий болж Линүксийг олонд түгээж хэрэглэснээр IBM, Novell, HP, гадна нэлээд олон тооны их сургууль, Bell Labs, Borland зэрэг байгууллага компаниуд дэмжиж ирсэн байна. GNU/Linux үйлдлийн системийн цөм нь Линүкс кернел бөгөөд 2 удаа үндсэн хувилбараар, 6 удаа жижиг хувилбараар өөрчлөгдөж байжээ. Дэлгэрүүлж Линүкс кернелийн төслийн (http://www.kernel.org) вэб хуудаснаас үзэж болно.
Галт үнэг
Нэтскейп Навигатор вэб хөтчийн эх програмаас үүсэлтэй нээлттэй эх дээр суурилж боловсорсон Мозилла төсөл, сүүлийн үед Галт үнэг хөтөч гэж нэрлэх болсон. Галт үнэг чөлөөт програм хангамж нь үйлдлийн системээс үл хамаарах аль ч компьютер дээр ажиллаж чадах нээлттэй эхийн төсөл бөгөөд хөгжлийн түүхийн сурвалжийг Википедиагийн (http://en.wikipedia.org/wiki/Firefox) хуудаснаас, Галт үнэг төслийн вэб сайтаас (http://www.mozilla.com/en-US/firefox/) тодруулан үзэж болно.
GNU Classpath
ЖАВА програмын хэлээр хэрэгжих чөлөөт програм хангамжийн хэрэглээнд стандарт классын санг үүсгэх зорилгоор “GNU Classpath” төслийг эхэлсэн. Төсөл таван хөгжүүлэгчтэй анх 1998 онд эхэлсэн байна. Төсөлд Sun компани өөрийн хөгжүүлсэн ЖАВА-г, түүний эх кодийг төлбөргүйгээр хандивласан тул төсөл эхэндээ удаан явцтай байлаа. Гэлээ ч шинэ үйлдлийн систем дээр хэрэглэж эхлэх, шинэ виртуал машинтай холбох болон, зарим онцлог төслүүдэд өөрчилсөн хувилбараар тараан ажиллуулахыг шаардах зэрэгт, тэр үед “Sun”-ийн олгох лиценз хангалтгүй байлаа. Төсөл хөгжлийн явцдаа (Kaffe, libgcj) гэх өөр бусад төслүүдтэй хэд хэдэн удаа үндсэн зарчмаараа давхардаж нэгтгэх боломж байв. GNU Classpath төсөл нь Japhar гэж нэрлэх өөрийн дотоод виртуал машинтай. Classpath санг олон янзын төсөл дундаа хэрэглэхэд виртуал машин үүрэг гүйцэтгэж байсан ч аяндаа үүрэг нь багас ч хаягдсан байна. Жава 1.2 API гарч ирснээр хөгжил хурдас ч, олон компани үүнийг сонирхож ажлын цагаар төсөлд хандив өргөх ажлыг хэрэгжүүлж эхэлсэн. GNU Classpath нь түгээх Линүкс бүрийн хэсэг, компьютерын зарим процессорын хэсэг, үйлдлийн системийн хэсэг нь болж ирснээр олон нийтээр гайхалтай хурдан дэмжигдэж бүхэл цогц үүрэг гүйцэтгэх чөлөөт програмын санг бүрдүүлж чадсан юм. Sun компанийн хэрэгжүүлсэн энэ төслийн төлөв бүхэлдээ өөрчлөгдөж “GPL+Exception” гэсэн лицензтэйгээр “жава хэрэгжилт” төслөөр хэрэгжиж байна. Sun-ийн хэрэгжүүлж байгаа OpenJDK нь нээлттэй эхийн төсөл бөгөөд OpenJDK, GNU Classpath хоёрын сан ижил API(хэрэглээний програмчлалын интерфэйс)-тай байдаг бөгөөд хэн ч хэнийгээ үгүйсгэхгүй амжилттай хэрэгжиж байгаа төслүүд юм. (Энэ бүлгийг эхээс дэлгэрүүлэн уншиж болно. Нийлээд товчлов. Орч.)
Comments