Skip to main content

Стандарт

Компьютерт Монгол бичгээр мэдээлэл солилцох, хадгалах  зорилгот хэрэг болох бичгийн үсгийн код, програм хангамж боловсруулахад хэрэгцээт функционал кодууд, Вэб -д босоо бичихэд хэрэглэх, гараас оруулах гэх мэт монгол гэх онцлогийг илэрхийлэх

 бүгдэд хамрах технологийн олон улсын стандартын төрөл бүрийн мэдээллийгянз хамрагдах олон янзын   оруулахад их хэмжээний баримт бичгийг мэргэжлийн олон хүний хамтын хөдөлмөрөөр боловсруулсан байдаг. Олон улсын стандартын байгууллагын WG 2 (ажлын бүлэг хоёр) оор орсон баримт бичигт тулгуурлаж монгол бичигтэй холбоотой баримтын жагсаалтын нэг хэсгийг гаргаж ирлээ.

Энэ бүгдийг монгол бичгийн холбогдолтой програм хангамжийг боловсруулах мөн хэлний судалгааны хэрэгсэл (tools) боловсруулах хүсэлтэй хэн боловч уншиж судлахад илүүдэхгүй болов уу гэж бодлоо. Би хувьдаа хэдэн жил монгол бичгийн энэ чиглэлийн асуудлыг сонирхож байхдаа олон сайхан хүнээс юм сурч мэдсэн бөгөөд баримт бичгүүдэд мэдээллийг боловсруулж хөгжүүлэхэд санаа оноо болох их хэмжээний мэдээлэл байдгийг мэдэж авсан. Харин кодлох гэсэн зорилгодоо чиглэгдээд олон сайхан өвөрмөц санаа хэрэгжилгүй баримт болоод үлдсэн гэж боддог. Орчин үеийн програмчлалын шинэ технологиудыг эзэмшсэн, эзэмшиж байгаа монгол хэл ээ гэх олон залуус гарч ирж байгаа болохоор энэ чиглэлийг хөгжүүлэх цаг зав олдохгүй байсан ч сэтгэлдээ нэгийг бодож үлдээгээсэй гэж бодож байна.

Холбоос тавигдаагүй баримтуудыг нэр усаар нь хайхад зарим нь олдох байхаа. Лав л Монгол бичгийн кодын асуудлаар анхны хамтарсан хурлаас баримт гаргасан түүнийг WG2 оруулж байсныг би санаж байгаа хэрнэ баримт жагсаалтаас олоогүй. Гэхдээ бараг ихэнх баримт бичгийн дугаар нь байна.

Эх сурвалжийг ажлын бүлэг хоёрын нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Майк Ксэр гуайн боловсруулсан баримт бичгийн жагсаалт дээр тулгуурлаж хийсэн болно. Энэ хүн АйВиЭм -д ажиллаж байгаад тэтгэвэртэй гарсан. Доорх жагсаалтын холбоосууд олон улсын стандартын төгсгөл хэрэглэгчийн лицензтэй тул уншиж судлах суралцахад чөлөөтэй харин  татаж аваад аль нэг сервер дээр байрлуулах, дахин хэвлэх нь хориотой байдаг юм байна.

Source list from: ISO/IEC JTC 1/SC 2/WG 2, Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS) - ISO/IEC 10646, Secretariat: ANSI, Source: Mike Ksar – Convener
  • N167: Mongolian 7-bit and 8-bit Coded Graphic Character Sets for Information Processing Interchange; 1987
  • N628: General Information on Mongolian characters; China; 1990-05
  • N836: Proposal for Disposition of Chinese Comments on Mongolian in 10646; Ken Whistler; 1992-06-27
  • N963: Proposal for encoding Mongolian script; China; 1994-01
  • N968: Proposal for Mongol Character set National Institute; Mongolian; 1993-12-22
  • N1011: A proposal about installing Mongolian; China; 1994-04-18
  • N1098: Proposal for encoding Mongolian Todo, Shi and Xibe characters on BMP; China, Zhongxiao;
  • N1184: Proposal for encoding Mongolian script on BMP of ISO/IEC 10646; China; 1995-3-18
  • N1191: Proposal Summary Form, Mongolian; China; 1995-3-28
  • N1226: Mongolian character set proposal National Institute for Standardization and Metrology (MNISM), Mongolia, Ochirbatvn CHILKHAASUREN; Mongolian; 1995-6-12
  • N1248: Proposal to add Mongolian by the Mongolian National Institute for Standardization and Metrology; MNISM - Mongolia; 1995-8-28
  • N1268: Strategy for Coding Mongolian Script in UCS expert contribution; Hugh Ross, UK, ; 1995-10-11
  • N1273: Feedback on Mongolian Script Unicode Consortium,; Joe Becker; 1995-11-06
  • N1286; Ad hoc report on Mongolian Script in China, Tokyo Mongolia, Unicode and U.K.; 1995-11-08
  • N1368; (+) Joint proposal draft on encoding Mongolian Character Set,; Mongolia and China; 1996-04-10
  • N1383; (+) Initial Comments on encoding Mongolian into ISO/IEC 10646; Ad-hoc group (China, Mongolia,UK,Ireland,Unicode Consortium); 1996-04-25
  • N1437; (+) Report of 3rd International Mongolian Encoding Meeting; China, Mongolia; 1996-08-06
  • N1438; (+) Draft on encoding Mongolian Character Set - Update; China; 1996-08-06
  • N1475; (+) About the function of identifiers of Mongolian Proposal; China; 1996-11-10
  • N1497; (+) Use of Control Symbols in Mongolian Script Encoding; United Nations University; 1997-01-10
  • N1510; (+) Updated Mongolian encoding proposal (Update of N 1438); China; 1997-11-06
  • N1515; (+) Report of ad hoc on Mongolian encoding proposal United Nations University, China and Unicode Consortium; 1997-01-23
  • N1607; Mongolian proposal review; China; 1997-6-27
  • N1622; Feedback and issues in Mongolian document N 1515; Oliver Corf; 1997-7-3
  • N1691; Joint Proposal of 4th International Mongolian Encoding Meeting China, Germany, Mongolia; 1997-8-21
  • N1711; (+) Mongolian encoding update to N 1691; China; 1998-02-15
  • N1734; Comments on Mongolian proposal N 1711; Ken Whistler; 1998-03-20
  • N1808; Response to N1734 on Mongolian; China; 1998-04-30
  • N1833; Feedback on Ken Whistler's comments (N1734) on Mongolian; Richard Moore; 1998-05-04
  • N1855; Addition of Soyombo script Mongolia & Japan; 1998-09-21
  • N1857; Addition of Tugrik sign - Mongolia Currency Mongolia & Japan; 1998-09-21
  • N1862; Revision of N1711 - Mongolian; China; 1998-09-17
  • N1865; US Position - Mongolian (N1711, N1734 and N1808); US; 1998-09-18
  • N1878; Report of ad hoc on Mongolian and working draft for proposed Amendment 29; Mongolia, China, UNU, U.S.; 1998-09-23
  • N1917; Proposal for Project Subdivision - Amendment 29 - Mongolian - SC2 N3207; WG2; 1998-10-28
  • N1965; Draft Disposition of Comments for pDAM 15 (Kang Xi & CJK Radicals), pDAM 28 (Ideographic description char.), pDAM 29 (Mongolian), pDAM 30 (Additional Latin and other char.), and pDAM 31 (Tibetan ext.) Paterson; 1999-02-23
  • N1972; pDAM29 Mongolian ballot response - SC2 N 3249 SC2 Secretariat; 1999-02-12
  • N1980; Report on 5 ad hoc Mongolian meeting; China; 1999-01-15
  • N2011; Combined feedback from Richard Moore & China on pDAM29; Mongolian Richard Moore/China; 1999-03-10
  • N2020; FPDAM 29 Text - Mongolian; Paterson; 1999-04-05
  • N2125; Disposition of Comments – FPDAM 29 – Mongolian; Paterson; 1999-09-20
  • N2126; Text for FDAM 29 – Mongolian; Paterson; 1999-10-01
  • N2163; Soyombo and Pagba (old Mongol scripts); Sato; 2000-01-06
  • N2745; Phags-pa script encoding - update from China and Mongolia; China, Mongolia; 2004-04-22
  • N2771r; Comments on the Chinese-Mongolian HPhags-pa proposal (N2745); Andrew West; 2004-06-01
  • N2870; Summary of the Revised User’s Agreement Related to Phags-pa Script; China National Information Technology Standardization Technical Committee., Mongolian Agency for Standardization & Metrology; 2004-11-17
  • N2871; Some Problems on the Encoding of Phags-pa Script; China National Information Technology Standardization Technical Committee., Mongolian Agency for Standardization & Metrology; 2004-11-17
  • N2869; Proposal to Encode the Phags-pa Script; China and Mongolia; 2004-11-17
  • N2869c; Cover email - Updated proposal to encode the Phags-pa Script; G.Battsengel - MASM(Mongolian Agency for Standardization and Metrology); 2004-11-17
  • N2963; Proposal on Encoding Three Todo Mongolian Punctuation Marks in the BMP of ISO/IEC 10646; China & Mongolia; 2005-08-05
  • N2964; Updated User's Agreement Related to Phags-pa Script; China and Mongolia; 2005-08-05
  • N3065; Additions to AMD 3 – Tibetan, Mongolian, Myanmar, and Lao; UK NB – Andrew West; 2006-03-27
  • N3041; Proposal to encode one Manchu Ali Gali letter - Mongolian; Andrew West; 2006-02-13; 
  •  

  •  N3956 ; Preliminary Proposal to Encode the Xawtaa Dorboljin Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey (Хэвтээ Дөрвөлжин бичиг) 2010-10-25
  • N3949 ; Preliminary Proposal to Encode the Soyombo Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey, 2010-10-30

Comments

Post a Comment

Popular posts from this blog

Хөдөө талын үзэсгэлэн "Монгол бичгээр"

Монгол, Живхтэй жаал хүүгийн бичсэн хэд хэдэн бичлэгийг уншиж байснаа гэнэт урам орж бараг арван долоо найман жилийн өмнө хэрэглэж байсан хайрцаг дүүрэн цаас бичгээ уудалж эхэлтэл миний хувьд эрдэнэс болох сайхан зүйлүүд гарч ирлээ. Ерээд оны эхэнд монгол бичгийн бичвэр бичих СУДАР нэртэй програмыг хийх гэж оролдож байхдаа монгол бичгийн фонтын загвар болгох гээд Т. Дашцэдэн (МУИС) багшаар бичүүлж авсан хуудаснууд байна. Үүнийг би бүүр сканердаж байгаад хүнд үзүүлмээр санагдлаа. Харин кириллээр бичсэн хувилбарыг Гүүгл-ээр хайвал олон сайтаас уншиж болох болжээ. Монгол бичиг сурч буюу хүнд унших өгүүллэгийн нэг нь болох болтугай.  Д.Нацагдорж : Хөдөө талын үзэсгэлэн Хөдөө талын зэрэглээ мяралзан жирвэгнэхийн дунд хэдэн өндөр юм сүүмэлзэн үзэгдэх нь харь газрын аяны хүний нүдэнд яахин даруй танигдана. Хурдлан довтлох уурын тэрэгний өмнөөс намрын салхи хүчтэй үлээхэд хоёр нүдэнд нулимс гялтганан холын барааг харж ядна. Өвгөн жолооч ухасхийх, хийг нэмэхэд дөрвөн хүрд чөлөө
6 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Шувуун саарал

Саяхан интернэтээр сонин(Өдрийн сонин) уншиж байгаад Дамдин багшийн тухай “ Англи хэлний Дамдин ” гэсэн гарчигтай сайхан өгүүлэл уншсан юм. Багшийн орчуулгын ажлын талаар бичсэн байсан нь сонирхол татаад интернэтээр Д.Нацагдоржын “Шувуун саарал” -ыг хайтал шууд л 2006 онд сонин дээр хэвлүүлсэн орчуулга нь mongolnews.mn вэб хуудсны холбоосоор дороо гараад ирлээ. Багшийн орчуулгыг  олзуурхаад монгол хэлээр бичсэнтэй нь хамт дээр нь монгол бичгээ сурч байгаа танд зориулаад монгол бичигтэй нь хамт тэмдэглэл дээрээ  тавилаа. (Монгол бичгээр бичиж явуулсан найз охиндоо баярлалаа. ;-) ) .   Enjoy reading. Д.Нацагдорж Шувуун саарал (1) Хөндий талын зэрэглээ мяралзан жирэлзэх нь холоос үзэхэд сонин. Хэдэн жижигхэн юм түүний дунд сүүмэлзэх нь яахин даруй танигдана. Уудам газар дураар сэлгүүцэх хээр хөдөөгийн цэнгэл, хурдан морины яралзан ирэх эр хүний бахдал, ойртон үзвэл, хэдэн залуус морь тарлаж байна. (2) Сүрэнхүү саарал морины амыг арайхан тогтоож, овооны дэргэд буун, хөлсий нь
3 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Бичгийн тиг

Гэртээ очоод аав ээж, ах дүү, найз нөхөд, хамт ажиллаж байсан багш нартаа гаа уулзаж учрах нь үнэхээр сайхан байлаа. Үүний зэрэгцээ манай миний сургууль гэж дуудах дуртай их сургуулиараа өдөр бүр л орж гарсаар найз нөхөд багш нарынхаа хийж бүтээсэн янз янзын шинэ сайхан зүйлийг сонсож мэдээд баярлаж хөөрөөд цаг хугацаа өнгөрөхийг ч мэдсэнгүй. Сүүлийн хэдэн сар интернетээр найз залуучууд маань монгол бичгийн фонтыг хөгжүүлэх, вэб фонт бүтээх, түүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх талаар санаа тавьж хичээнгүйлэн ажил өрнүүлж байгааг таних мэдэх багш нартаа дуулгаж бас тэдний зүгээс хамтран ажиллаа ч гэж хүслээ. Хэдэн жилийн өмнө МУИС-ын Монгол хэл соёлын сургуулийн эх хэлний судалгааны төвд хэрэгжсэн ЮНИСКО-гийн төсөл ажлын нэг хэсэг болох ( зурлага дээр суурилж ) монгол бичгийн фонт бүтээгдсэн ийг мэдэж байсан тул эх сурвалжийг асууж лавлаад, хэрэглэж байгаа аргын нь тодруулав.  Энэ зурган дээр үзүүлэх зүүн гар талын дөрвөн фонтыг зурлага дээр түшиглээд бэлдэж англи үсгийн гар дээр ү
13 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Протокол ба интернэт протокол хаяг ( IP хаяг )

Мэргэжлийн биш ч IP хаягийн талаар асууж мэдэхийг хүссэн дүүдээ мөн найзууддаа аль болох хялбаршуулж бичихийг оролдлоо. IP хаяг гээд яриад байх юм аа тэр юу юм бэ гэж асуухад би бүдүүн баргаар бол таны интернэтэд холбогдох компьютерт чинь оноосон таних дугаар юм гэж тоймоор ойлгуулна. Үүнийг мэдэж авах хэрэгцээтэй бол дээр нь нэмээд хэд хэдэн зүйлийг мэдээд авбал арай ойлгомжтой болох болов уу гэж санагдаад протокол, http, TCP-IP, IP-хаяг ийг бага зэрэг тайлбарлахаар шийдлээ. Протокол гэдэг нь сүлжээн дэх хоёр компьютер бие биетэйгээ хэрхэн харилцахыг тодорхойлсон дүрэм бүхий тушаалуудын сантай стандарт. Үүнийг ойлгохын тулд, шатарчид захидлаар эсвэл компьютерын сүлжээгээр харилцдаг аргыг адилтгал болгож болох юм. Шатар тоглоход нүүдэл бүрийг эхний болон сүүлийн байрлалыг заасан тэмдэглэгээгээр тодорхойлдог. Юу нь хүчинтэй эсвэл хүчингүйг тодорхойлоход хэрэглэдэг дүрмүүдтэйгээ хамт энэхүү тэмдэглэгээ нь шатар тоглох нэгэн протоколыг төлөөлнө. Сүлжээний протоколуудыг үүнтэй адилха
7 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Унших эх сурвалж, Гурав

Вэб хөтчөөр ахисан шатны хайлт хийх зуураа монгол бичгээр Бээжинд 1716 онд хэвлэсэн “ Арван зүгийн эзэн Гэсэр хааны тууж оршивой ”  нэрт судрын дижитал хувилбарыг Данийн хааны номын сангийн хэвлэмэл ном гэсэн бүлэг дор байхыг олж үзлээ. Үнэндээ  300 жилийн өмнө хэвлэсэн судар ном нь судалдаг, уншиж чадах хүндээ их зүйлийг өгүүлнэ.  Монгол кирилл үсгээр буулгасан Гэсэрийн тууж ийг интернетээс онлайн  унших боломжтой ч байна. Интернетэд энэ мэт эртний ном судар онлайн байгаад тулгуурлаж түүх, хэл уран зохиолын салбарт суралцдаг оюутан тухайн номын олон талын судалгааг хийх, програм хангамжийн чиглэлээр сурч байгаа нэг нь  танин мэдэхүйн чиглэлийн монгол агуулгатай хялбаршуулсан онлайн ном, эсвэл үгийн санг үүсгэх боломжийг нь технологи талаас нь бүрдүүлэх, зураг дизайн хийх чадвартай нь элдэв янзын арга технологийг ашиглаад сонирхолтой вэб сайт бэлтгэх гэх мэт төрөл бүрийн шийдлүүдийг гаргаж болох юм. Бас нэгэн эх сурвалж, номын сангийн хэвлэмэл ном гэсэн бүлэг дотор 1800 о
2 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Бичмэл тиг

Ерээд оны эхэнд PC компьютерт DOS систем дээр Монгол бичгийн СУДАР хэмээх програм хангамжийг хийж байх үед хэвлэх үйлдвэрт ажиллаж байсан Төмөрпүрэв(одоо Үсэг хэвлэх үйлдвэр) ах энэ хуудаснууд өгснийг өгөрсөн сар нэгэн найзын хүсэлтээр номынхоо сангаас олж их л баярлав. Фонт хийх хүсэлтэй хүн фонт зурагч аль нэг програмыг ашиглаж  үсэг бүрийг зургаар оруулж “background” давхаргад оруулаад зурах хэмжээгээрээ том жижгийг бэлтгэж “foregroung”  дээрээ цэгээр зурж болно. Хэрэв таны хэрэглэж байгаа програм хангамж “autotrace” програмыг ашиглах боломжтой бол зургаас автоматаар глипийн зургийг гаргаж ирэх боломжтой байгаа. Энэ ямар ч байсан гайгүй ноорог болох тул гар аргаар бага зэргийн засварууд орж ирэх байх.  Мөн битүү тойргоор дотор дотроо зурагдах зураасаар ямар нэг үсэг зурагдаж байвал жишээлбэл үгийн дунд орох О үсэг гэдэс хэлбэрийг зурахдаа гадуур битүү зураасны чиглэл цагийн зүүний дагуу, дотор талын битүү зураас цагийн зүүний эсрэг байхыг анхаар ч хийнэ. Үүний дараа зурлагуудыг
7 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Шувуун саарал монгол бичгээр

Гүүгл нэмэхээр олон нийтийн сүлжээнд холбогдохдоо олон залуустай танилцаж сонирхлынхоо дагуу зарим нэгээс нь суралцаж, мэдэх чадах зүйлсээ хоорондоо хуваалцаж тэдэнтэй сайхан нөхөрлөж явна. Сүүлийн хэдэн долоо хоног Монгол бичгээ дэмжих хамт олны буланд олон янзын хэлэлцүүлэг өрнөж байх үеэр сонин санаа төрж  +Lkhamsuren Amarjargal   хүүд хэлтэл bootstrap ашиглаад хийх боломжтой гэж хэлэнгүүт сонгодог " Шувуун саарал "  аа ашиглаад энэ хуудсыг хийж үзэхээр болж тэр дороо л өнгөрсөн долоо хоногийн сүүлээр би бэлтгэл ажилд Амаржаргал туршилт ажилдаа шууд оров. bootstrap-getting-started   нь хэрэглэгчийг вэб хуудастай холбож өгөх интерфейсийг хялбар хөгжүүлэх хэрэгсэл бөгөөд Апачи лицензтэйгээр Твиттерт нээлттэй эхээр хөгжүүлжээ. Өөрийн нүүр хуудсандаа " Хурдан, хялбар вэб хөгжүүлэхдээ: тансаг, уяан хатан, хүчтэй, анхнаасаа л хөдөлгөөнтэй нүүрэн талын фрэймворкыг бүтээх хэрэгсэл" гэж тодорхойлжээ. Энэ хэрэгсэлийг ашиглах бүрэн хэмжээний зааварууд энд бий.
Post a Comment
Үргэлжлүүлэн унших >