Нээлттэй эх(Open Source) нэртэй номын эх сурвалж Англи хэл дээр http://en.wikibooks.org/wiki/Open_Source холбоос дээр байгаа бөгөөд нээлттэй эхийн тухай мэдэхийг хүсэгчдэд зориулж GNU лицензийг баримтлан орчуулж бэлтгэлээ. Номын хэсгүүдэд эндүү ташуу орчуулга, үг үсгийн алдаа байвал бичиж тусалбал номыг сайжруулж засахаар хичээх болно.
Лиценз ба патент
Лиценз гэж юу вэ?
Онолоор бол лиценз нь баримт бичгээр баталгаа өгөх эрхийн гэрээ хэлцэл эсвэл зөвшөөрөл бөгөөд ийм баримт бичиггүй бол хууль бус гэж ч үзнэ. Лицензийг хувь хүн, байгууллага эсвэл засгийн газрын аль нэг нь заавал баталгаажуулсан байдаг. Лиценз гэсэн томьёолол энэ зөвшөөрөл ба эрхүүдийг өгнө гэж тусгайлж тодорхойлсон баримт бичгийг хэлнэ.
FOSS-ийн чухал лицензүүд.
Нээлттэй эхийн олон янзын лицензийг өнөөдөр хэрэглэж байгаа бөгөөд зарим нэг нь бусдаасаа ялгаран гарч ирж байгаа учраас тэднийг чухал гэж үздэг. Зарим чухал гэгдэх лицензүүдийг нарийвчлан судалж үзэхдээ цагаан толгойн дарааллаар жагсааж доор бичлээ.
Нээлттэй эхийн лицензүүдийн нэмэлт жагсаалтыг (http://www.gnu.org/philosophy/license-list.html) хаягаас эсвэл (http://www.opensource.org/licenses) хаягт байгаа OSI жагсаалтаас дэлгэрүүлэн харж болно.
Апачи
Апачи програм хангамжийн сан (ASF) нь ашгийн бус байгууллага бөгөөд Апачийн програм хангамжийн төслүүдийг дэмждэг. Апачийн төслүүд нь хөгжүүлэх үйл ажиллагааг зөвшилцлийн суурь дээр хамтын ажиллагаагаар гүйцэтгэх, програм хангамжийн нээлттэй ба прагматик(бодит байдлын) лиценз гэж тодорхойлдог. Апачийн төслүүд дээр сайн дураар ажиллах ажиллагсдыг хууль зүйн үндэслэлтэй хамгаалах нь ASF сангийн зорилгын нэг бөгөөд мөн Апачи брэнд нэрийг өөр байгууллагууд ашиглахаас хамгаалдаг.
Өнөөдрийн байдлаар Апачийн хоёр хэлбэрийг өргөн хэрэглэж байна. Үүнд: 1.1 хувилбар ба 2.0 хувилбар. ASF сан 2.0 хувилбарыг хэрэглэхийг ороолдож байгаа бөгөөд ихэнх хэрэглэгч энэ лицензийг дуртай хүлээн авсан. Харин зарим том бүлгүүд 2.0-д патенттай хамааралтай оруулж ирсэн шинэ бүлгийг зөвшөөрөхгүй байгаа бөгөөд шинэ лицензээр оруулж ирсэн програм хангамжийг хэрэглэхээс татгалзаж байна. Энэ нь OpenBSD төсөл дээр хамгийн ихээр мэдрэгдэж байна.
Апачи лиценз доор байх код нь компанийн хөгжүүлж байгаа эзэмшил код (proprietary code) буюу компанийн өмч болсон кодод холбоотой байж болно. Ихэнх компаниуд өөрийн ажилдаа энэ лицензийг зөвшөөр ч байдаг. Энэ төслүүдийг идэвхжүүлэхээр компаниуд Апачи лицензийн доор кодыг цаг үргэлж хандивлаж байдаг. Жишээ нь: IBM ба Intel нь альтернатив жава-г хэрэгжүүлэх Апачи зохицол (Apache Harmony) төслийн томоохон хэсгийг гүйцэтгэн хандивласан байна.
BSD (Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт)
BSD нь лиценз ба (BSD-тэй төстэй гэж ерөнхий хамаарах) лицензүүдийн төрөл гэх хоёр утгыг илэрхийлдэг. Өнөөдөр өргөн хэрэглэх өөрчилж хөгжүүлсэн BSD лиценз нь Юниксийн BSD хувилбарт хэрэглэсэн эх лицензтэйгээ маш төстэй. BSD лиценз нь энгийн хялбар лиценз бөгөөд тэр нь BSD лицензтэй бүх кодыг хэрэв эх кодын форматаар дахин түгээх бол түүнийг BSD лицензийн доор байлгана гэж зөвхөн шаардана. BSD нь (зарим лицензүүдтэй адилгүй) эх кодыг заавал түгээн гэж ердөө ч шаарддаггүй байна.
BSD нь үнэн хэрэгтэй нийтийн домэйн лицензтэй төстэй юм шиг хэрнэ илэрхий ялгаатай. Нийтийн домэйн лицензийн ижил хэрэгжихдээ BSD-тэй төстэй лицензүүд нь кодыг бараг л чөлөөтэй өөрчлөх болон түгээхийг зөвшөөрдөг. Энд BSD-тэй төстэй лицензүүд нь нийтийн домэйн лицензээс ердөө хоёр илэрхий ялгаатай.
Нэгд: BSD лиценз нь ажлууддаа(програмын коддоо) өөрөөр хэлбэл өөрчилсөн бүх хуулбар коддоо өмчийн эрх (copyright) бүхий мэдээллийг цугтаа лицензээр агуулж явахыг шаарддаг. Энэ нь өөр лицензтэй ажилтай (програмын кодтой) хослуулж болохгүй гэсэн хязгаарлалт биш юм.
Хоёрт: BSD-тэй төстэй лицензүүд онцгойлон хэрэглэх ба худалдахад тэнцэх гэх мэт зүйлийн баталгааг үгүйсгэсэн мэдэгдэл жишиг юм. Ингэж зааснаар сүүлд гарч ирэх ямар ч зүйлсэд гайхах хэрэггүй, ер нь бүх програм хангамжийн багц ийм зүйл ангиараа ижил байдаг.
Эцэст нь дүгнэж хэлэхэд: BSD-тэй төстэй лицензүүд ба нийтийн домэйн лицензийн үндсэн ялгаа нь BSD лицензтэй ажлууд зайлшгүй эх зохиогчийг тодотгож(attributed) тогтмол сануулах шинж чанарыг агуулна. Зарим BSD лицензүүд нь энэ үзүүлэлтийг програм хангамжийн бүтээгдэхүүнийг түгээхэд сурталчилгаа дотор оо өмчийн эрхийн зүйл ангийн ижил оруулж ирдэг. Ер нь зөвхөн энэ энгийн шаардлагыг хүсдэг.
Дараах хоёр лицензийн GPL-ийн өөрчлөх болон түгээх хязгаарлалын талаарх тодорхойлолтыг эсэргүүцдэг бол BSD лицензийг ихэвчлэн зөвшөөрөх боломжтой байдаг. Хязгаарлалт ер нь хавчилт учраас, BSD код нь арилжааны болон бусад дурын өөр төслүүдтэй хамтран ажиллах боломжтой бөгөөд кодын лицензээс гарч ирэх санаа зовоосон олон асуудлыг арилгадаг. Тэгвэл GPL гэх лицензээр батлагчид нь програм хангамжуудын эрх чөлөөг хамгаалах чадвартай байдаг бөгөөд BSD лиценз нь зөв чиглэл рүү явж байгаа ч , эрх чөлөөний талаар хангалттай баталгаажуулахаар хэлдэггүй байна. Энэ шалтгаанаар GPL -тэй төстэй лицензүүдийг илүүтэйгээр ихэвчлэн дэмжин хэрэглэдэг байна.
BSD -г компаниуд дотроо ихэвчлэн зөвшөөрдөг. Apple Mac OS нь эх BSD лиценз дээр суурилсан үйлдлийн систем гэхдээ томоохон хэсэг нь эзэмшил код.
... (үргэлжлэл 3.2)
Лиценз ба патент
Лиценз гэж юу вэ?
Онолоор бол лиценз нь баримт бичгээр баталгаа өгөх эрхийн гэрээ хэлцэл эсвэл зөвшөөрөл бөгөөд ийм баримт бичиггүй бол хууль бус гэж ч үзнэ. Лицензийг хувь хүн, байгууллага эсвэл засгийн газрын аль нэг нь заавал баталгаажуулсан байдаг. Лиценз гэсэн томьёолол энэ зөвшөөрөл ба эрхүүдийг өгнө гэж тусгайлж тодорхойлсон баримт бичгийг хэлнэ.
FOSS-ийн чухал лицензүүд.
Нээлттэй эхийн олон янзын лицензийг өнөөдөр хэрэглэж байгаа бөгөөд зарим нэг нь бусдаасаа ялгаран гарч ирж байгаа учраас тэднийг чухал гэж үздэг. Зарим чухал гэгдэх лицензүүдийг нарийвчлан судалж үзэхдээ цагаан толгойн дарааллаар жагсааж доор бичлээ.
Нээлттэй эхийн лицензүүдийн нэмэлт жагсаалтыг (http://www.gnu.org/philosophy/license-list.html) хаягаас эсвэл (http://www.opensource.org/licenses) хаягт байгаа OSI жагсаалтаас дэлгэрүүлэн харж болно.
Апачи
Апачи програм хангамжийн сан (ASF) нь ашгийн бус байгууллага бөгөөд Апачийн програм хангамжийн төслүүдийг дэмждэг. Апачийн төслүүд нь хөгжүүлэх үйл ажиллагааг зөвшилцлийн суурь дээр хамтын ажиллагаагаар гүйцэтгэх, програм хангамжийн нээлттэй ба прагматик(бодит байдлын) лиценз гэж тодорхойлдог. Апачийн төслүүд дээр сайн дураар ажиллах ажиллагсдыг хууль зүйн үндэслэлтэй хамгаалах нь ASF сангийн зорилгын нэг бөгөөд мөн Апачи брэнд нэрийг өөр байгууллагууд ашиглахаас хамгаалдаг.
Өнөөдрийн байдлаар Апачийн хоёр хэлбэрийг өргөн хэрэглэж байна. Үүнд: 1.1 хувилбар ба 2.0 хувилбар. ASF сан 2.0 хувилбарыг хэрэглэхийг ороолдож байгаа бөгөөд ихэнх хэрэглэгч энэ лицензийг дуртай хүлээн авсан. Харин зарим том бүлгүүд 2.0-д патенттай хамааралтай оруулж ирсэн шинэ бүлгийг зөвшөөрөхгүй байгаа бөгөөд шинэ лицензээр оруулж ирсэн програм хангамжийг хэрэглэхээс татгалзаж байна. Энэ нь OpenBSD төсөл дээр хамгийн ихээр мэдрэгдэж байна.
Апачи лиценз доор байх код нь компанийн хөгжүүлж байгаа эзэмшил код (proprietary code) буюу компанийн өмч болсон кодод холбоотой байж болно. Ихэнх компаниуд өөрийн ажилдаа энэ лицензийг зөвшөөр ч байдаг. Энэ төслүүдийг идэвхжүүлэхээр компаниуд Апачи лицензийн доор кодыг цаг үргэлж хандивлаж байдаг. Жишээ нь: IBM ба Intel нь альтернатив жава-г хэрэгжүүлэх Апачи зохицол (Apache Harmony) төслийн томоохон хэсгийг гүйцэтгэн хандивласан байна.
BSD (Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт)
BSD нь лиценз ба (BSD-тэй төстэй гэж ерөнхий хамаарах) лицензүүдийн төрөл гэх хоёр утгыг илэрхийлдэг. Өнөөдөр өргөн хэрэглэх өөрчилж хөгжүүлсэн BSD лиценз нь Юниксийн BSD хувилбарт хэрэглэсэн эх лицензтэйгээ маш төстэй. BSD лиценз нь энгийн хялбар лиценз бөгөөд тэр нь BSD лицензтэй бүх кодыг хэрэв эх кодын форматаар дахин түгээх бол түүнийг BSD лицензийн доор байлгана гэж зөвхөн шаардана. BSD нь (зарим лицензүүдтэй адилгүй) эх кодыг заавал түгээн гэж ердөө ч шаарддаггүй байна.
BSD нь үнэн хэрэгтэй нийтийн домэйн лицензтэй төстэй юм шиг хэрнэ илэрхий ялгаатай. Нийтийн домэйн лицензийн ижил хэрэгжихдээ BSD-тэй төстэй лицензүүд нь кодыг бараг л чөлөөтэй өөрчлөх болон түгээхийг зөвшөөрдөг. Энд BSD-тэй төстэй лицензүүд нь нийтийн домэйн лицензээс ердөө хоёр илэрхий ялгаатай.
Нэгд: BSD лиценз нь ажлууддаа(програмын коддоо) өөрөөр хэлбэл өөрчилсөн бүх хуулбар коддоо өмчийн эрх (copyright) бүхий мэдээллийг цугтаа лицензээр агуулж явахыг шаарддаг. Энэ нь өөр лицензтэй ажилтай (програмын кодтой) хослуулж болохгүй гэсэн хязгаарлалт биш юм.
Хоёрт: BSD-тэй төстэй лицензүүд онцгойлон хэрэглэх ба худалдахад тэнцэх гэх мэт зүйлийн баталгааг үгүйсгэсэн мэдэгдэл жишиг юм. Ингэж зааснаар сүүлд гарч ирэх ямар ч зүйлсэд гайхах хэрэггүй, ер нь бүх програм хангамжийн багц ийм зүйл ангиараа ижил байдаг.
Эцэст нь дүгнэж хэлэхэд: BSD-тэй төстэй лицензүүд ба нийтийн домэйн лицензийн үндсэн ялгаа нь BSD лицензтэй ажлууд зайлшгүй эх зохиогчийг тодотгож(attributed) тогтмол сануулах шинж чанарыг агуулна. Зарим BSD лицензүүд нь энэ үзүүлэлтийг програм хангамжийн бүтээгдэхүүнийг түгээхэд сурталчилгаа дотор оо өмчийн эрхийн зүйл ангийн ижил оруулж ирдэг. Ер нь зөвхөн энэ энгийн шаардлагыг хүсдэг.
Дараах хоёр лицензийн GPL-ийн өөрчлөх болон түгээх хязгаарлалын талаарх тодорхойлолтыг эсэргүүцдэг бол BSD лицензийг ихэвчлэн зөвшөөрөх боломжтой байдаг. Хязгаарлалт ер нь хавчилт учраас, BSD код нь арилжааны болон бусад дурын өөр төслүүдтэй хамтран ажиллах боломжтой бөгөөд кодын лицензээс гарч ирэх санаа зовоосон олон асуудлыг арилгадаг. Тэгвэл GPL гэх лицензээр батлагчид нь програм хангамжуудын эрх чөлөөг хамгаалах чадвартай байдаг бөгөөд BSD лиценз нь зөв чиглэл рүү явж байгаа ч , эрх чөлөөний талаар хангалттай баталгаажуулахаар хэлдэггүй байна. Энэ шалтгаанаар GPL -тэй төстэй лицензүүдийг илүүтэйгээр ихэвчлэн дэмжин хэрэглэдэг байна.
BSD -г компаниуд дотроо ихэвчлэн зөвшөөрдөг. Apple Mac OS нь эх BSD лиценз дээр суурилсан үйлдлийн систем гэхдээ томоохон хэсэг нь эзэмшил код.
... (үргэлжлэл 3.2)
Comments