Skip to main content

Нээлттэй эх номын (4.1-р бүлэг)



Нээлттэй эх(Open Source) нэртэй номын эх сурвалж Англи хэл дээр http://en.wikibooks.org/wiki/Open_Source холбоос дээр байгаа бөгөөд нээлттэй эхийн тухай мэдэхийг хүсэгчдэд зориулж GNU лицензийг баримтлан орчуулж бэлтгэлээ. Номын хэсгүүдэд эндүү ташуу орчуулга, үг үсгийн алдаа байвал бичиж тусалбал номыг сайжруулж засахаар хичээх болно.

Лиценз ба патент

Лиценз гэж юу вэ?

Онолоор бол лиценз нь баримт бичгээр баталгаа өгөх эрхийн гэрээ хэлцэл эсвэл зөвшөөрөл бөгөөд ийм баримт бичиггүй бол хууль бус гэж ч үзнэ. Лицензийг хувь хүн, байгууллага эсвэл засгийн газрын аль нэг нь заавал баталгаажуулсан байдаг. Лиценз гэсэн томьёолол энэ зөвшөөрөл ба эрхүүдийг өгнө гэж тусгайлж тодорхойлсон баримт бичгийг хэлнэ.

FOSS-ийн чухал лицензүүд.

Нээлттэй эхийн олон янзын лицензийг өнөөдөр хэрэглэж байгаа бөгөөд зарим нэг нь бусдаасаа ялгаран гарч ирж байгаа учраас тэднийг чухал гэж үздэг. Зарим чухал гэгдэх лицензүүдийг нарийвчлан судалж үзэхдээ цагаан толгойн дарааллаар жагсааж доор бичлээ.
Нээлттэй эхийн лицензүүдийн нэмэлт жагсаалтыг (http://www.gnu.org/philosophy/license-list.html) хаягаас эсвэл (http://www.opensource.org/licenses) хаягт байгаа OSI жагсаалтаас дэлгэрүүлэн харж болно.

Апачи

Апачи програм хангамжийн сан (ASF) нь ашгийн бус байгууллага бөгөөд Апачийн програм хангамжийн төслүүдийг дэмждэг. Апачийн төслүүд нь хөгжүүлэх үйл ажиллагааг зөвшилцлийн суурь дээр хамтын ажиллагаагаар гүйцэтгэх, програм хангамжийн нээлттэй ба прагматик(бодит байдлын) лиценз гэж тодорхойлдог. Апачийн төслүүд дээр сайн дураар ажиллах ажиллагсдыг хууль зүйн үндэслэлтэй хамгаалах нь ASF сангийн зорилгын нэг бөгөөд мөн Апачи брэнд нэрийг өөр байгууллагууд ашиглахаас хамгаалдаг.

Өнөөдрийн байдлаар Апачийн хоёр хэлбэрийг өргөн хэрэглэж байна. Үүнд: 1.1 хувилбар ба 2.0 хувилбар. ASF сан 2.0 хувилбарыг хэрэглэхийг ороолдож байгаа бөгөөд ихэнх хэрэглэгч энэ лицензийг дуртай хүлээн авсан. Харин зарим том бүлгүүд 2.0-д патенттай хамааралтай оруулж ирсэн шинэ бүлгийг зөвшөөрөхгүй байгаа бөгөөд шинэ лицензээр оруулж ирсэн програм хангамжийг хэрэглэхээс татгалзаж байна. Энэ нь OpenBSD төсөл дээр хамгийн ихээр мэдрэгдэж байна.

Апачи лиценз доор байх код нь компанийн хөгжүүлж байгаа эзэмшил код (proprietary code) буюу компанийн өмч болсон кодод холбоотой байж болно. Ихэнх компаниуд өөрийн ажилдаа энэ лицензийг зөвшөөр ч байдаг. Энэ төслүүдийг идэвхжүүлэхээр компаниуд Апачи лицензийн доор кодыг цаг үргэлж хандивлаж байдаг. Жишээ нь: IBM ба Intel нь альтернатив жава-г хэрэгжүүлэх Апачи зохицол (Apache Harmony) төслийн томоохон хэсгийг гүйцэтгэн хандивласан байна.

BSD (Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт)

BSD нь лиценз ба (BSD-тэй төстэй гэж ерөнхий хамаарах) лицензүүдийн төрөл гэх хоёр утгыг илэрхийлдэг. Өнөөдөр өргөн хэрэглэх өөрчилж хөгжүүлсэн BSD лиценз нь Юниксийн BSD хувилбарт хэрэглэсэн эх лицензтэйгээ маш төстэй. BSD лиценз нь энгийн хялбар лиценз бөгөөд тэр нь BSD лицензтэй бүх кодыг хэрэв эх кодын форматаар дахин түгээх бол түүнийг BSD лицензийн доор байлгана гэж зөвхөн шаардана. BSD нь (зарим лицензүүдтэй адилгүй) эх кодыг заавал түгээн гэж ердөө ч шаарддаггүй байна.

BSD нь үнэн хэрэгтэй нийтийн домэйн лицензтэй төстэй юм шиг хэрнэ илэрхий ялгаатай. Нийтийн домэйн лицензийн ижил хэрэгжихдээ BSD-тэй төстэй лицензүүд нь кодыг бараг л чөлөөтэй өөрчлөх болон түгээхийг зөвшөөрдөг. Энд BSD-тэй төстэй лицензүүд нь нийтийн домэйн лицензээс ердөө хоёр илэрхий ялгаатай.

Нэгд: BSD лиценз нь ажлууддаа(програмын коддоо) өөрөөр хэлбэл өөрчилсөн бүх хуулбар коддоо өмчийн эрх (copyright) бүхий мэдээллийг цугтаа лицензээр агуулж явахыг шаарддаг. Энэ нь өөр лицензтэй ажилтай (програмын кодтой) хослуулж болохгүй гэсэн хязгаарлалт биш юм.
Хоёрт: BSD-тэй төстэй лицензүүд онцгойлон хэрэглэх ба худалдахад тэнцэх гэх мэт зүйлийн баталгааг үгүйсгэсэн мэдэгдэл жишиг юм. Ингэж зааснаар сүүлд гарч ирэх ямар ч зүйлсэд гайхах хэрэггүй, ер нь бүх програм хангамжийн багц ийм зүйл ангиараа ижил байдаг.

Эцэст нь дүгнэж хэлэхэд: BSD-тэй төстэй лицензүүд ба нийтийн домэйн лицензийн үндсэн ялгаа нь BSD лицензтэй ажлууд зайлшгүй эх зохиогчийг тодотгож(attributed) тогтмол сануулах шинж чанарыг агуулна. Зарим BSD лицензүүд нь энэ үзүүлэлтийг програм хангамжийн бүтээгдэхүүнийг түгээхэд сурталчилгаа дотор оо өмчийн эрхийн зүйл ангийн ижил оруулж ирдэг. Ер нь зөвхөн энэ энгийн шаардлагыг хүсдэг.

Дараах хоёр лицензийн GPL-ийн өөрчлөх болон түгээх хязгаарлалын талаарх тодорхойлолтыг эсэргүүцдэг бол BSD лицензийг ихэвчлэн зөвшөөрөх боломжтой байдаг. Хязгаарлалт ер нь хавчилт учраас, BSD код нь арилжааны болон бусад дурын өөр төслүүдтэй хамтран ажиллах боломжтой бөгөөд кодын лицензээс гарч ирэх санаа зовоосон олон асуудлыг арилгадаг. Тэгвэл GPL гэх лицензээр батлагчид нь програм хангамжуудын эрх чөлөөг хамгаалах чадвартай байдаг бөгөөд BSD лиценз нь зөв чиглэл рүү явж байгаа ч , эрх чөлөөний талаар хангалттай баталгаажуулахаар хэлдэггүй байна. Энэ шалтгаанаар GPL -тэй төстэй лицензүүдийг илүүтэйгээр ихэвчлэн дэмжин хэрэглэдэг байна.

BSD -г компаниуд дотроо ихэвчлэн зөвшөөрдөг. Apple Mac OS нь эх BSD лиценз дээр суурилсан үйлдлийн систем гэхдээ томоохон хэсэг нь эзэмшил код.

... (үргэлжлэл 3.2)

Comments

Popular posts from this blog

Хөдөө талын үзэсгэлэн "Монгол бичгээр"

Монгол, Живхтэй жаал хүүгийн бичсэн хэд хэдэн бичлэгийг уншиж байснаа гэнэт урам орж бараг арван долоо найман жилийн өмнө хэрэглэж байсан хайрцаг дүүрэн цаас бичгээ уудалж эхэлтэл миний хувьд эрдэнэс болох сайхан зүйлүүд гарч ирлээ. Ерээд оны эхэнд монгол бичгийн бичвэр бичих СУДАР нэртэй програмыг хийх гэж оролдож байхдаа монгол бичгийн фонтын загвар болгох гээд Т. Дашцэдэн (МУИС) багшаар бичүүлж авсан хуудаснууд байна. Үүнийг би бүүр сканердаж байгаад хүнд үзүүлмээр санагдлаа. Харин кириллээр бичсэн хувилбарыг Гүүгл-ээр хайвал олон сайтаас уншиж болох болжээ. Монгол бичиг сурч буюу хүнд унших өгүүллэгийн нэг нь болох болтугай.  Д.Нацагдорж : Хөдөө талын үзэсгэлэн Хөдөө талын зэрэглээ мяралзан жирвэгнэхийн дунд хэдэн өндөр юм сүүмэлзэн үзэгдэх нь харь газрын аяны хүний нүдэнд яахин даруй танигдана. Хурдлан довтлох уурын тэрэгний өмнөөс намрын салхи хүчтэй үлээхэд хоёр нүдэнд нулимс гялтганан холын барааг харж ядна. Өвгөн жолооч ухасхийх, хийг нэмэхэд дөрвөн хүрд чөлөө

Шувуун саарал

Саяхан интернэтээр сонин(Өдрийн сонин) уншиж байгаад Дамдин багшийн тухай “ Англи хэлний Дамдин ” гэсэн гарчигтай сайхан өгүүлэл уншсан юм. Багшийн орчуулгын ажлын талаар бичсэн байсан нь сонирхол татаад интернэтээр Д.Нацагдоржын “Шувуун саарал” -ыг хайтал шууд л 2006 онд сонин дээр хэвлүүлсэн орчуулга нь mongolnews.mn вэб хуудсны холбоосоор дороо гараад ирлээ. Багшийн орчуулгыг  олзуурхаад монгол хэлээр бичсэнтэй нь хамт дээр нь монгол бичгээ сурч байгаа танд зориулаад монгол бичигтэй нь хамт тэмдэглэл дээрээ  тавилаа. (Монгол бичгээр бичиж явуулсан найз охиндоо баярлалаа. ;-) ) .   Enjoy reading. Д.Нацагдорж Шувуун саарал (1) Хөндий талын зэрэглээ мяралзан жирэлзэх нь холоос үзэхэд сонин. Хэдэн жижигхэн юм түүний дунд сүүмэлзэх нь яахин даруй танигдана. Уудам газар дураар сэлгүүцэх хээр хөдөөгийн цэнгэл, хурдан морины яралзан ирэх эр хүний бахдал, ойртон үзвэл, хэдэн залуус морь тарлаж байна. (2) Сүрэнхүү саарал морины амыг арайхан тогтоож, овооны дэргэд буун, хөлсий нь

Домог

Монгол бичгийн үүсэл гаралтай холбоо бүхий хоёр зүйлийн домгийг найз багш Мөнх-Учирал маань монгол бичгээр бичиж өгсөн юм(ОпенМН зориулж). Энэ бичвэрийн фонт нь их сайхан, зурлага дээр суурилсан глипс (glyphs) байх, МУИС-ийн Монгол хэл соёлын сургуулийн эх бичиг судлалын тэнхимд (Жамянсүрэн) глипс (glyphs)-ыг зурж бүтээсэн байх гэж бодож байна. Үүнийг Монгол бичгээ сурч, дэлгэрүүлж байгаа залуустаа уншуулахаар орууллаа. Домгийн тухай Гүүгл ахаасаа лавлахад бас ч их зүйл интернэтэд байна аа. Нэг нь “Хэдэргэний домог” хэмээдэг, XVIII зууны үед Равжамба Данзандагвын зохиосон “Зүрхэн толтын тайлбар огторгуйн маани” хэмээх хэл зүйн бичигт гардаг “... Зая Бандид (Саж Бандид Гунгаажалцан) Монгол улсад аль үсгээр туслах болох хэмээн шөнө тугдам барьж эрт манагар бэлэглэхүйд нэгэн эхнэр хүн мөрөн дээрээ хэдрэгэ модыг тавьж ирээд мөргөвөөс, тэрхүү бэлгээр Монгол улсын үсгийг хэдрэгэний дүрсээр эр, эм, эрс гурваар, чанга хийгээд хөндий ба саармаг гурваар зохиосон болой” гэсэн домог юм. Энд өг

Бичгийн тиг

Гэртээ очоод аав ээж, ах дүү, найз нөхөд, хамт ажиллаж байсан багш нартаа гаа уулзаж учрах нь үнэхээр сайхан байлаа. Үүний зэрэгцээ манай миний сургууль гэж дуудах дуртай их сургуулиараа өдөр бүр л орж гарсаар найз нөхөд багш нарынхаа хийж бүтээсэн янз янзын шинэ сайхан зүйлийг сонсож мэдээд баярлаж хөөрөөд цаг хугацаа өнгөрөхийг ч мэдсэнгүй. Сүүлийн хэдэн сар интернетээр найз залуучууд маань монгол бичгийн фонтыг хөгжүүлэх, вэб фонт бүтээх, түүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх талаар санаа тавьж хичээнгүйлэн ажил өрнүүлж байгааг таних мэдэх багш нартаа дуулгаж бас тэдний зүгээс хамтран ажиллаа ч гэж хүслээ. Хэдэн жилийн өмнө МУИС-ын Монгол хэл соёлын сургуулийн эх хэлний судалгааны төвд хэрэгжсэн ЮНИСКО-гийн төсөл ажлын нэг хэсэг болох ( зурлага дээр суурилж ) монгол бичгийн фонт бүтээгдсэн ийг мэдэж байсан тул эх сурвалжийг асууж лавлаад, хэрэглэж байгаа аргын нь тодруулав.  Энэ зурган дээр үзүүлэх зүүн гар талын дөрвөн фонтыг зурлага дээр түшиглээд бэлдэж англи үсгийн гар дээр ү

Системийн найдвартай ажиллагаа

Линүксийг Майкорсофт Виндовзийг  бодвол харьцангуй найдвартай систем гэж тооцдог ч   зуун хувь дархлагдсан систем биш ээ гэдгийг нэлээд зүйлээс би олж уншсан тул ер нь ердийн хэрэглэгч нар юу ойлгосон байхад болох вэ гэдэг үүднээс уншиж ойлгосон зүйлсээсээ орчуулж бичлээ. Сүүлийн үед нээлттэй эхийг дэмжигчид Линүксийн Үбүнтү хувилбарыг өргөн хэрэглэж эхэлж байна.  Үбүнтү систем нь өөрөө интернет хэрэглэх дэвсгэр дээр зохион бүтээгдсэн бөгөөд үнэн хэрэгтэй Виндовзийг бодвол онлайн орчинтойгоо илүү нягт зохицсон   юм. Таны суулгах ихэнх хэрэглээний програмууд автоматаар вэб сайтаас татагдаж сууна. Интернет дээр найдвартай(security) ажиллахад тус болох багахан хэмжээний хэдэн зүйлийн талаар өгүүлье. Дэлгэрүүлээд уншихыг хүсвэл : Ubuntu Pocket Guide and Reference, Keir Thomas,2009; / LINUX The Complete Manual, MacBook,2009;   Мэдэхэд илүү шүү :-)        Үбүнтү системийг найдвартай буюу аюулгүй ажиллуулахад туслах, дараах таван хүчин зүйлийг тохируулах нь зүйтэй. Системээ цаг үетэй дүйц

Клуб Хаус Аппликейшн

  Клуб Хаус (Clubhouse) аппликейшн (апп) гэж юу вэ,  яагаад гэнэт хаа сайгүй яриад эхлэв ээ? Ард нь радиогоор ярьж, хэсэг нь хурал цуглаан ч гэмээр, нөгөө хэсэг нь гэртээ баяр ёслол тэмдэглээд ч байгаа шиг энэ бүгдийг багтаасан аудио чат(хөөрөлдөх) дээр суурилсан нийгмийн сүлжээний програмыг Клуб Хаус(гэр) гэж нэрэлжээ. Хэрэглэгчид, янз бүрийн сэдвээр сонирхолтой хүмүүсийн хоорондох харилцан яриа, ярилцлага, хэлэлцүүлгийг сонсох боломжтой, энэ нь яг подкастай төстэй боловч шууд (амьд ) үйл явцад нэмэлт давхарга програмаар оролцох ба оролцох хүмүүс  бүгд уригдсан байна. Клуб Хаус зөвхөн уригдсанд үйлчилнэ. Та үүнийг апп дэлгүүрээс татаж аваад данс үүсгэх боломжгүй.   Бодит амьдрал дээрх орон нутгийн эсвэл дарвуулт онгоцны клубын нэгэн адил клубын одоо байгаа гишүүн таныг урих болно.   Бодит амьдрал дээрх Элитийн клубыг орчин үед виртуал болгосон хэлбэр.  Та элсэх үедээ өөрийн сонирхдог сэдэв жишээлбэл техник, ном, бизнес эсвэл эрүүл мэнд гэх мэтчилэн байх сэдвүүдийг сонгоно.   Та Апплик

Тоон усан тэмдэг

Саяхан хэдэн зураг Picasa-г ашиглаад зүйж байснаа түүнд хэрэглэсэн гэрэл зургийн усан тэмдэг тавих аргыг хараад энгийн зүйл ч гэсэн усан тэмдгийн талаар дэлгэрүүлж бага зэрэг өгүүлэхийг хичээлээ. Тоон усан тэмдэг буюу digital watermark гэдэг нь тоон сигналд мэдээллийг эргүүлж авахааргүй шигтгэх (embedding) үйл ажиллагаа. Хэрэв энэ сигнал бүхий мэдээллийг хуулж авбал мэдээлэл хамт хуулагдаад явна. Үүнийг дэлгэцэд ил биш ч програмыг биелүүлснээр ил гарч ирэх график мэтийн хэлбэрт оруулсан өгөгдлөөр хэрэглэж болно. Тоон усан тэмдэгт зориулсан олон тооны хэрэглээ байдаг. Үүнд: Нэгдүгээрт эзэмшлийг харуулна. Жишээлбэл медиа объектын эзэмшигч хувийн түлхүүр ашиглан объект дээрээ тэмдэг байрлуулж болно. Хэрэв хэн нэгэн объектын эзэмшлийг булаацалдвал үндсэн эзэмшигч нууцлалдаа тайлал (decryption) хийж тэмдгийг сэргээж эзэмшлээ батална. Хоёрдугаар хэрэглээ нь зөвшөөрөлгүй хуулбарлалтыг илрүүлж болно. Гуравдугаарт хэрэглээ нь хуулийн хэргүүдэд фото зургийг үзүүлэх гэх мэтээр нотолго