Галигийн талаарх асуултын хариу.

Компьютерт монгол бичгээр бичвэр бичихдээ үсэг бүрд тодорхой нэг товч хэрэглэж бичнэ.  Гэтэл бидний  хэрэглэх компьютерын гарын товчлуур дээр латин үсэг, эсвэл монгол хэлээр хэрэглэх кирилл үсэг байрласан байгаа. Монгол бичгийн үсгийн зурлагыг товч дээр дахин байрлуулахад нэг товч дээр гурван тэмдэгт байрлуулах хэрэгтэй. Дээр нь нэмээд гуравдагч, дөрөвдөгч хэл мэддэг мөн хэрэглэдэг хүмүүст латин үсэг хэрэглэдэггүй бичгээр бичдэг бол нөгөө ганц товчны гүйцэтгэх үүргийг харуулахаар их олон үсгийг нийтэд таниулахаар харуулах хэрэгтэй болно.

Аль товчийг цохихоор монгол аль үсэг гарч ирэхийг зохицуулан шийдэх нь монгол хэлний үсгийн давтамж судалгаа дээр тулгуурлах нь зүйтэй ч юм шиг санагддаг. Энэ талаар хийсэн судалгаанууд байдаг байх гэж бодож байна.

Үүнийг үндэслээд гарын байрлалын стандартыг улсынхаа стандартаар гаргаад ирвэл  бидэнд бас хэрэгтэй юм бол уу, мөн гарын байрлалтай холбоотой олон улсын стандарт тухай  http://en.wikipedia.org/wiki/ISO/IEC_9995   эндээс уншиж болно.

Энэ бүгд монгол бичгийг галиглах тухай асуудлаас өөр ойлголт. Би уг нь  “transliteration”  тухай ийм нэг бичлэг бичсэн юм. Гарсан асуулттай холбоотой юм л даа. Бичсэн үед нь уншсан ч байж магадгүй ээ.

Асуулт: 1. Тогтсон стандарт гэж байгаа болвуу? Байхгүй бол ямар хувилбар байвал зүгээр бол?

Галигийн стандарт бол байх хэрэгтэй. Олон улсын стандартад оруулж байсан асуудлаа араас нь хөөцөлдөж явж стандарт нь тохиртол боловсруулж өөрсдөө оруулж (улсын стандартын байгууллага нь) гүйцээх хэрэгтэй байдаг л даа ( ISO/TC 46/WG 3 № ...) . Тэгэлгүй эхэлж бичээд л үр дүнг харалгүй орхичихсон санагдсан, учир нь интернетээс олдсон мэдээллүүдээс тэгж ойлгогдсон. Би дээрх блог бичлэгт  Монгол бичгийг галиглаж байгаа олон янзын аргын талаар  өөрт олдсон мэдээлэлд тулгуурлаад харьцуулсан хүснэгт хийгээд Alternative transliteration schemes for Mongolian script   тавьсан байгаа. "iframe" дэмжигч хөтчид энэ файл доор шууд харагдана.






Асуулт: 2. Галигласан үсгүүд хоорондоо нилээд зөрж байна. Х ба Г үсгүүдийг эр, эмээр нь заавал ялгасан байх юм. Эр үгийн Г-г зарим газар "ү", зарим газар "ɣ" (U+0263) гэсэн байна. Аль нь зөв юм бол доо?

Дээрх файлыг үзвэл энэ бүгдийг хэрэглэсэн шалтгаанууд нь харагдах байх гэж бодож байна.

Асуулт: 3. Гийгүүлэгч үсэг К гээд 2 тусдаа байна. (Хүснэгтийн 19, 20-р мөр) Үүнийг мөн юу гэж галиглах ёстой вэ?

Юникодод оруулж байхад дээр үеийн гадаад үгэнд хэрэглэдэг хэлбэр гэж байсан шиг санаж байна. Энэ бэлтгэсэн файлын 3-р хуудас дээр байна.

Асуулт:  4. MVS-г hyphen "-" орлуулсан, NNBSP-г хөрвүүлэлгүй тэр чигээр нь гаргаж
байгаа. Ихэнх галигт MVS, NNBSP аль аль нь "-" байсан санагдаж байна. Энэ таны
бодлоор зөв үү?

MVS, NNBSP энэ хоёрт зориулаад  энэ бичлэгийг хийсэн байгаа. Ялгаа нь илэрхий байгаа тул  MVS, NNBSP хоёроор нь галиглах хэрэгтэй. Хэрэв “hyphen  гээд орлуулчихвал өөр функцтэй холилдоод будлиан хутгаж монгол бичгийг дүрслэх ямар ч хэрэгсэл програм дээр буруу ажиллахад хүрнэ гэж бодож байна.

Асуулт: 5. Одоогоор цөөхөн хэдэн үсэг хөрвүүлж байгаа болохоор "reversible" болгочихсон, яваандаа үсэг нэмэгдээд ирэхээр аяндаа "irreversible" болох нь байна лээ.

Галиглах үсгээ зөв сонгосон нөхцөлд галиглах асуудал нэг цагаан толгойгоос нөгөө цагаан толгой руу буулгах нь нэг их ажил орохгүй шийдэж болох санагдсан. Жишээ




Үүнтэй төстэй асуултууд нийлээд гардаг тул монгол бичгийг компьютерт оруулах асуудлыг сонирхогч залуус уншиг гэж бодлоо.