Саяхан интернэтээр сонин(Өдрийн сонин) уншиж байгаад Дамдин багшийн тухай “Англи хэлний Дамдин” гэсэн гарчигтай сайхан өгүүлэл уншсан юм. Багшийн орчуулгын ажлын талаар бичсэн байсан нь сонирхол татаад интернэтээр Д.Нацагдоржын “Шувуун саарал” -ыг хайтал шууд л 2006 онд сонин дээр хэвлүүлсэн орчуулга нь mongolnews.mn вэб хуудсны холбоосоор дороо гараад ирлээ. Багшийн орчуулгыг олзуурхаад монгол хэлээр бичсэнтэй нь хамт дээр нь монгол бичгээ сурч байгаа танд зориулаад монгол бичигтэй нь хамт тэмдэглэл дээрээ тавилаа. (Монгол бичгээр бичиж явуулсан найз охиндоо баярлалаа. ;-) ) .
Enjoy reading.
Д.Нацагдорж
Шувуун саарал
(1)
Хөндий талын зэрэглээ мяралзан жирэлзэх нь холоос үзэхэд сонин. Хэдэн жижигхэн юм түүний дунд сүүмэлзэх нь яахин даруй танигдана. Уудам газар дураар сэлгүүцэх хээр хөдөөгийн цэнгэл, хурдан морины яралзан ирэх эр хүний бахдал, ойртон үзвэл, хэдэн залуус морь тарлаж байна.
(2)
Сүрэнхүү саарал морины амыг арайхан тогтоож, овооны дэргэд буун, хөлсий нь хусаад, тамхи татан байх бөгөөд ташаа нь тэвхийж, хавирганы яс нь ярайсан, ялгуун саарал морь нь тогтож ядан, гуа сайхан дөрвөн хөлөөрөө ээлжлэн газар цавчилж, уран сайхан толгойгоо ийш тийш сэжих нь агаарт дэгдэж, үүлэнд умбан алдмаар. Хоёр чихээ солбилзуулан, хааяа нэг шилгээж, эзнийхээ сэтгэлийг баясгана.
Shuvuun saaral- A swift-footed steed
It is interesting to watch a mirage quivering and rippling in the distance, but it is hard to make out what those tiny dots are shifting in the haze. Only when you come closer, you can see that they are horsemen racing across the plain. Racing is favorite sport of plainsmen, and a fast horse fills every Mongol with admiration and delight.
Pulling hard on the bit, Surenhuu dashed to the winning post. He wiped the lather from his horse and lit a cigarette. The graceful dun horse, its sides heaving so that its ribs stood out, pawed the ground with its graceful legs and shook its beautiful head. From time to time it tossed its head high, until it appeared to be ready to take off for the clouds. It moved its ears, Surenhuu's heart swelled with pride at having such a horse.
Энэ үед удаа дараа хүрч ирсэн хүмүүс түүнийг гайхан магтах бөгөөд шувуун саарал гэж нэрийдэн, Сүрэнхүүгээс шалж, өдий төдий залуу тарган морины үнэ хаялцана.
Сүрэнхүү морины толгойг илбэж худалдахгvй гэнэ. Цугаар нэг зэрэг шувуун саарлын тухай яриа бололцоод, оройн шар наранд зүг зүг, гэр гэртээ хоёр гурваараа нийлэлдэн, ярилцан исгэрэлдэн одоцгооно.
(4)
Үүрийн хаяа гэгээрэхэд хөмсөг мэт сар далд ороогүй, дэргэдүүр намрын хяруу гялтганаж, тэртээ уулын орой эрвийн сэрвийн үзэгдэнэ. Гэтэл Сүрэнхүү гэрээс гарч, морио барьж эмээллэн мордоод баруун зүг одов.
(5)
Өглөөний нар гарахад, нэгэнт хэд хэдэн уул, голыг өнгөрчээ. Сүрэнхүү хөндлөн сууж, холхи газрыг зорин, энэ үдэш нэг юманд яарна.Шувуун саарал нь хазаар даран, хоногийн газрыг өдөрт хүрэхээр тэмүүлэн хатирна.
(6)
Явах зам мэлцийм цэлгэр, сайхан намрын үес тул өвсний толгой найгана. Өмнө биеэр хэрэн давхих гөрөөс уг ёсоор цэнгэлдээд, долгион мэт өнгөрнө.Шувуун саарал морь нь Сүрэнхүүгийн унаа, сүүмэлзэн сүүмэлзэн харагдах нь Сүнжидмаагийн нутаг.
Other riders came racing up. They admired the horse and called it Shuvuun Saaral, a swift-footed steed. They begged Surenhuu to sell them the horse, offering him the price of several young horses. Surenhuu refused.“ I don't want to sell him”, he said, running his hand over the horse's head. All the man discussed the merits of the horse. Only towards the end of the day did they ride off into the rays of the setting sun in-groups of two and three, heading for home. When they halted on the way they continued to discuss the horse.
The first rays of the morning sun lit up the sky and the moon, a silver arched like an eyebrow, vanished. Autumn hoarfrost glittered all round. The peaks of the mountains loomed in the distance. Surenhuu stepped out of his ger, saddled his horse and galloped off towards the west.
By the time the sun rose Surenhuu had crossed several hills and rivers. Seated carelessly in the saddle, he was trying to cover a distance of two days' travel in one. He wanted to reach the distant aimak by night. Shuvuun Saaral was going at a fast trot, his bridle jangling. Man and horse sped across the plain.
It was a clear, sunny day with a gentle breeze ruffling the grass by the roadside. Far ahead, a herd of antelopes swept like a wave across the road. In the far distance he could glimpse a nomad camp. That was where Sunzhidmaa lived.
Харь хошууны нутагт ороход урьд үзэгдээгүй уулс, ус бас ч сонин. Үүгээр түүгээр адуу мал зөндөө бэлчээд, үе үе тохиоллдох айлын зэл дээр бариатай гүүнүүд янцгааж, айраг найрын цаг мэдэгдэвч, дайран орж зугаацах чөлөө хаана вэ?
(8)
Сүрэнхүү үүнд сонирхох нь бага, түүнд шамдах их тул, чиглэсэн зүг шунаж давхин өнгөрөх бөгөөд шувуун саарал, үдэш болтол өглөөний хэвээр хатирсаар, нарийн сайхан дөрвөн хөл нь уул ухаагийн тоосыг бутруулсаар, ойр зэргэлдээ суусан нутгийн айлын хөгшид залуус түүний барааг харж гайхна. Ийм сайхан морь унасан хүн хаашаа одно гэж цөм ширтсээр хоцорно.
(9)
Хурдлан давхих нь нэн их, хараахан нэг зуур эрэгцүүлэхийн зуур далд орон, сураггvй болжээ. Түүнээс тэр хошууны нутгийн дунд орохын хамт Сүрэнхүүгийн сэтгэл их л бахтай болж, Сүнжидмаагийн гэр ойртсон гэж баярлах боловч, хуучин сар орой мандах тул, алс замын чигийг олж ядна.
Surenhuu and his horse swept past the neighboring aimak. It was all so interesting; he saw hills and rivers he had never seen before. Horses and cattle were grazing everywhere. He passed gers beside which, milch, mares were neighing. It was the time of airag* and feasting, but there was no time to drop in and make marry!
Surenhuu was not interested. He was in a hurry, and so he galloped past without halting. Suvuun Saaral, the Bird Grey was speeding along as swiftly as he had in the morning, his graceful legs raising clouds of dust. The nomad dwellers, young and old, gazed in surprise after the horseman flying ahead on his beautiful horse. But Surenhuu had already disappeared from view. The closer he came to the camp the more excited he grew. He rejoiced at the thought of seeing Sunzhidmaa again.
Цагаан гэгээ нэгэнт замхарч, үдшийн байдал бас ч хожимдсон, явах замыг гагцхүү шувуун саарал удирджээ. Тэртээ уулыг зөвхөн Сүрэнхүү ширтэх боловч, гагцхүү хэдэн од энд тэнд сүүмэлзэж, нөхөр бололцоно. Энэ үе Сүрэнхүү зорьсон газар чухам хаана бүхийг лавлан эрэгцүүлэхийн зуур өмнө хажуугийн этгээдэд гэрийн оч гялалзав.
(11)
Сүрэнхүү түүнийг үзэн баясч, шууд давхин одох замд торох юм үгүй, шувуун саарлын туурайгаас байн байн гал бадарна. Удалгvй нэг бөглүү газарт хоёр гурван гэрийн хаяанд хүрэхийн хамт мөн гэрээс Сүнжидмаа гарч, нохой хорих бөгөөд хасын царай нь хав харанхуйн дунд туяа тусгана.
1930 он
It was growing dark quickly and the moon had not yet come up. In this unfamiliar locality he could only trust in his swift-footed horse. No matter how Surenhuu strained his eyes he could no longer make out the hills in the distance and could only depend for direction on the stars in the sky. He halted to get his bearings. At that moment a light flickered close by.
Again Surenhuu's heart leapt with joy as he drove his horse forward. Nothing interfered with his swift progress. Sparks flew from the hooves of his steed. Soon he came to two of three gers huddled at the foot of a hill. Sunzhidmaa emerged from the first ger quieted the dogs. Her sweet face shone in the gloom of the night.
Translated by B.Damdin
Comments