Skip to main content

Хамтдаа уншъя


Нээлттэй эх номын орчуулгын эхний хэсгүүдийг нэгтгэж уншигч нарт татаж авах, хэвлэх боломж олгох зорилгоор бэлтгэж бэлэн болголоо. Ингээд хаанаа ачаалах вэ гэж бодохоосоо өмнө, нээлттэй эхээр ажиллах танил хэдэн залуус даа шууд Э-мэйлд хавсаргаад явуулчихлаа.

Дараа нь мэйлээ шалгаж байснаа ГҮҮГЭЛ ахын баримт бичиг хуваалцах горимыг санаад PDF файлаа ачаалж орхисон чинь нэг их урт холбоос (линк) гаргаад өглөө, гэхдээ хэн ч эндээс татаж аваад, эсвэл хэвлээд унших боломжтой байна.

Та сонирхож уншмаар бол орчуулгыг бүрэн эхээр Нээлттэй эх номыг эндээс авч уншаарай.


Гарчиг

1.Удиртгал
  • 1.1 Нээлттэй эх гэж юу вэ?
  • 1.2 Чөлөөт (Free) програм хангамж гэж юу вэ?
  • 1.3 Чөлөөт програм хангамжийг нээлттэй эхийн програм хангамжтай харьцуулахад
  • 1.4 Нийтийн домэйн програм хангамж (Public Domain Software)
  • 1.5 FOSS нь төлбөргүй гэсэн ойлголт биш
2.Түүх
  • 2.1 Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD)
  • 2.2 Чөлөөт програм хангамжийн сан ба GNU төсөл
  • 2.3 Дэлгэрүүлж цааш унших
3.Философи ба үндсэн зарчим.
  • 3.1 Програм хангамжийн эрх чөлөө.
  • 3.2 Нээлттэй эх хөгжүүлэх загвар.
4.Лиценз ба патент
  • 4.1 Лиценз гэж юу вэ?
  • 4.2 FOSS-ийн чухал лицензүүд.
  • 4.2.1 Апачи
  • 4.2.2 BSD (Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт)
  • 4.2.3 GPL (Нийтийн дундын лиценз)
  • 4.2.4 LGPL (Програмын сангийн GPL лиценз)
  • 4.2.5 GPL д нэмж холбох онцгой тохиолдол (GPL + linking exception)
  • 4.3Зохиогчийн эрх (copyright) ба копилефтын (copyleft) тухай товч санамж
  • 4.4Патентууд
... гээд бүх бүлэг нь байгаа. Харин уншиж дуусаад бага гэлгүй орчуулгын талаар, үг хэллэгт санаа оноогоо хэлж өгвөл дараа дараагийн хувилбарыг сайжруулахад хэрэг болно шүү залуусаа.


(. PDF /Зөөврийн Баримт бичгийн Формат (Portable Document Format) Баримт бичиг цаасан дээр харагдах байдлаараа хадгалагдах формат. Энэ форматыг ‘Adobe Acrobat Reader’ хэмээх төлбөргүй хэрэглэх програмаар унших бөгөөд форматыг ‘Adobe’ корпораци боловсруулсан юм. Баримт бичгийн олон янзын форматыг энэ формат руу хөрвүүлж болох тул баримт бичиг боловсруулах олон төрлийн програм хангамж ашигладаг компани ийм баримтууд үүсгэдэг програм байхгүй ч гэсэн хялбархан унших боломжийг ажилтнууддаа олгоно. Энэ форматыг ашигладаг баримтуудыг хөтчөөр унших боломжтой болжээ. )

Comments

TTY1 said…
нэгтгэж тавьсанд баярлалаа би татаж аваад уншинаа
(Орчуулж дууслаа гээд баярлаад хартал онлайн хөгждөг Вики ном ахиад шинэ бүлэг,
хэсгээр баяжжээ. :D Цаашид бүлгүүдийг үргэлжлүүлж орчуулаад бүрэн эхээр нь
Вики номоор гаргана. (Орч.) )

Хэхэ.
Ochko said…
Хөдөлмөр заржээ. Баярлалаа. Нэг санал байна. Уг нь бол Wikipedia дээрхи хуудсуудыг орчуулаад Wikipedia дээрээ байлгах нь хамгийн оновтой. Тухайлбал энэ орчуулгын байх зүй ёсны газар нь http://mn.wikibooks.org/wiki/Open_Source юм л даа(эхний en --> mn болсныг анзаарч байгаа байх). Wikipedia бол байнга шинэчлэгдэж засварлагдаж байдаг учраас pdf ч юмуу цаасан номоор Wikipedia дээрх агуулгыг гаргах нь тохиромжгүй юмуу гэж боддог.

Нэг асуулт байна. Уг эх нь Creative Commons лицензтэй юм байна. Яагаад GNU лицензтэйгээр орчуулах болсон бэ?
Би эхлээд Wikibook-ээр нь шууд тэнд нь орчуулаад явах санаатай http://mn.wikibooks.org/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81
(Нүүр хуудас)үүнийг хийж эхлээд янзалсан чинь би их цаг зарах хэрэгтэй болоод, түр үлдээсэн. Тэгээд тэндээс нь холбох санаатай байсан юм. Үргэлж онлайн суугаад байж амжихгүй, хаач юугаар ч явж байхад дэвтэр ээ сугандаа хавчуулаад явж байх эсвэл оройд 10 минут зав гарвал дэвтэр дээрээ бичээд хэвтэж байхад ч амар санагдаад, боломжтой үедээ оренофис аа ашиглаад бичихээр алдаагаа шалгаад одоохондоо өөртөө амарчилсан энэ хувилбараар гаргаад байна.

Чиний хэлдэг маш зөвөө Wikibook -ээр нь тэр хаяг дээр нь тавина, цааш нь хүмүүс монгол хэлээр нь ч сайжруулж болно шүү дээ. WikiBooks нь бүгд Creative Commons licenses
юм байна.

“For software, Creative Commons has three available licenses: the BSD License, the CC GNU LGPL license, and the CC GNU GPL.” Википедиа http://en.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons дээр байна. Миний бодлоор СС багтах юм шиг байна.

Харин нь
http://en.wikibooks.org/wiki/Wikibooks:Creative_Commons_Attribution-ShareAlike_3.0_Unported_License дээр бол хэрэв викивоок-гээр нь тэнд тавих үед үүнийг хэрэглэ, бусад үед үүнтэй төстэй лицензийг хэрэглээ гэсэн байх шиг байна. Гэлээ ч би тэрийг нь засчих яа, энэ олон лицензийг сайн олгогдохоор монгол хэл дээр нэг зүйл гаргавал их хэрэгтэй байх бол уу гэж энэ ярилцлагаас санаа орж ирж байна.

Үнэнийг хэлэхэд би энэ лицензийн тухай ойлголт их муу юм билээ, орчуулгыг хийх дээл ойлгож байгаа юм шүү дээ. Санал сэтгэгдэл үлдээсэнд болон санаа өгсөнд баярлалаа.
Яагаад заавал CC байх ёстой гэж? Википедиа өөрөө СС боловч цааш тараах орчуулах зэрэгт ямар лиценз барих ёстойг тодорхой заасан байдаг уу? Тийм бол түүнийг нь барих ёстой. Үгүй бол GPL байхад болохгүй газаргүй. Харин ч зүгээр. Энэ 2 лицензийн гол ялгаа нь GPL лиценз бүхий бүтээгдэхүүн болон түүн дээр суурилсан эцсийн бүтээгдэхүүн нь үргэлж GPL байх ёстой байдаг бол CC дээр хэрэглээний төвшинг нь зааж өгөх боломжтой байдаг. Жишээлбэл зарим CC лицензтэй бүтээгдэхүүн/баримт чөлөөтэй хуулбарлагдаж засварлагдах боломжтой байдаг бол зарим нь хуулбарлан өөр хаягт байрлуулах боломжгүй гэх зэргээр зохиогч заах боломжтой байдаг.
Бадаа баярлалаа, тийм юм байна. Хэрэглээ дээр нь өөрсдөө лицензаа тодохройлоод гаргаж ирж болох юм байна. Үүнийг дэлгэрүүлж сайн судлаж, уншаад нэг сэдэв бичээд тавьяа гэж бодлоо.
Unknown said…
Та үнэхээр их хөдөлмөр заржээ. Би таниар тун их бахархаж байна. Хэрэв таныг зөвшөөрвөл би таны энэ блогийн тухай болон хийж буй ажлын тань талаар өөрийнхөө вэб хуудсаар дамжуулан нэг жижигхэн мэдээлэл нийтэд хүргэвэл болох уу?
Хэтрүүлээд магтчихаж, энэ блогийг ердөө л дүү нартаа туслах гэж үүсэгсэн юм, сүүлдээ олон сайхан залуустай танилцаад мэргэжлийн талын үг хэллэгийг монголоор хэрэглэх, хэлэхд туслах үүднээс юм бичсэн. Ер нь хэн ч тэр ямар ч ажлыг хийсэн их цаг, хөдөлмөр шаарддаг шүү дээ. Жишээ нь нээлттэй эхээр санаа тавиад ажиллаж байгаа манай залуус (опенофис, линүкс, галт үнэг, википедиад ... г.м нутагшуулах ажлаар) маш их цаг, хөдөлмөрөө бусад даа юм ойлгуулж мэдүүлэхийн тулд зарж байгаа. Миний бодлоор хэн хийсний тухай ярих, мэдэх нь гол биш энэ номын агуулгын доторх утга санааг бусдад ойлгуулах, лиценз дүрмээр нь бид ажиллавал юу г хийж чадах вэ, Монголдоо хууль бус хуулбар програм хангамжуудыг хэрэглэхгүй байхын тулд яаж шийдэж болох вэ? гэх үүднээс юм бичвэл зүгээр биш үү, арай үр дүнтэй өгөөжтэй сонин зүйл болон байх.
Харин уншаад орчуулгын утгын талаар алдаа байвал коммент хийвэл би их баярлан шүү, засвар хийж дуусаад Вики ном дээр эх лицензээр нь тавина, цаашдаа хүмүүс тэндээс нь уншвал зөв гэж бодож байгаа.
Unknown said…
Баярлалаа. Би дараахь байлдаар товчхоон 2 өгүүлбэр таны тухай тавилаа. Таньд хэрэв таалагдахгүй эсвэл засварламаар байвал эргээд мэдэгдээрэй. Би засварлаад бичнэ.
http://tuulant.com/forum/posts/id_85/title_open-source/
Dagvadorj said…
Таны ажил үнэхээр хэрэгтэй зүйл болжээ. Та wikibooks дээр тавих санаатай байсан байнаа. Гэхдээ mn.wikibooks.org төслийг устгах гэж байгаан байнаа.
Монгол хэл дээрх wikibook төслийг устгах гэж байна

Та энэ уриалгыг цааш нь тараана уу!

Олон уншигдсан

Хөдөө талын үзэсгэлэн "Монгол бичгээр"

Монгол, Живхтэй жаал хүүгийн бичсэн хэд хэдэн бичлэгийг уншиж байснаа гэнэт урам орж бараг арван долоо найман жилийн өмнө хэрэглэж байсан хайрцаг дүүрэн цаас бичгээ уудалж эхэлтэл миний хувьд эрдэнэс болох сайхан зүйлүүд гарч ирлээ. Ерээд оны эхэнд монгол бичгийн бичвэр бичих СУДАР нэртэй програмыг хийх гэж оролдож байхдаа монгол бичгийн фонтын загвар болгох гээд Т. Дашцэдэн (МУИС) багшаар бичүүлж авсан хуудаснууд байна. Үүнийг би бүүр сканердаж байгаад хүнд үзүүлмээр санагдлаа. Харин кириллээр бичсэн хувилбарыг Гүүгл-ээр хайвал олон сайтаас уншиж болох болжээ. Монгол бичиг сурч буюу хүнд унших өгүүллэгийн нэг нь болох болтугай.  Д.Нацагдорж : Хөдөө талын үзэсгэлэн Хөдөө талын зэрэглээ мяралзан жирвэгнэхийн дунд хэдэн өндөр юм сүүмэлзэн үзэгдэх нь харь газрын аяны хүний нүдэнд яахин даруй танигдана. Хурдлан довтлох уурын тэрэгний өмнөөс намрын салхи хүчтэй үлээхэд хоёр нүдэнд нулимс гялтганан холын барааг харж ядна. Өвгөн жолооч ухасхийх, хийг нэмэхэд дөрвөн хүрд чө...

Хиймэл оюуны загварын тухай үргэлжлэл

Энэ сайхан өдрийн мэндийг уншигч найз нартаа хүргэе.    Хиймэл оюуны загварын тухай үргэлжлэл (хоёрдугаар хэсэг). Би: Тэгвэл Google AI эсвэл Facebook AI юу нь дээр суурьлаж ажилладаг бэ? Өө энэ чинь маш сонирхолтой сэдэв байна 🤓. Google, Facebook (Meta) хоёрын хиймэл оюуны “тархи” нь GPT-ээс ялгаатай боловч мөн адил нейрон сүлжээ + transformer архитектур дээр суурилдаг. Харин өөр өөр нэртэй, өөр өөр зорилготой загварууд хөгжүүлсэн байдаг. Google AI Google-ийн гол хиймэл оюуны технологиуд: Transformer (2017) Google-ийн судлаачид анх бүтээсэн. Энэ нь GPT, BERT, LLaMA гээд бүх том хэлний загварын үндэс болсон. BERT (2018) Голдуу хайлтын системийг сайжруулахад хэрэглэсэн. Хэлний утга, өгүүлбэрийн холбоо ойлгоход сайн. PaLM (2022) → дараа нь PaLM 2 Google-ийн GPT-тэй төстэй том загвар. Bard (дараа нь Gemini нэртэй болсон) chatbot нь PaLM дээр суурилж ажилладаг. Gemini (2023–) Одоогийн Google AI-ийн гол “тархи”. Multimodal буюу зураг, текст, код, видео зэрэг олон төрлийн өг...

Шувуун саарал

Саяхан интернэтээр сонин(Өдрийн сонин) уншиж байгаад Дамдин багшийн тухай “ Англи хэлний Дамдин ” гэсэн гарчигтай сайхан өгүүлэл уншсан юм. Багшийн орчуулгын ажлын талаар бичсэн байсан нь сонирхол татаад интернэтээр Д.Нацагдоржын “Шувуун саарал” -ыг хайтал шууд л 2006 онд сонин дээр хэвлүүлсэн орчуулга нь mongolnews.mn вэб хуудсны холбоосоор дороо гараад ирлээ. Багшийн орчуулгыг  олзуурхаад монгол хэлээр бичсэнтэй нь хамт дээр нь монгол бичгээ сурч байгаа танд зориулаад монгол бичигтэй нь хамт тэмдэглэл дээрээ  тавилаа. (Монгол бичгээр бичиж явуулсан найз охиндоо баярлалаа. ;-) ) .   Enjoy reading. Д.Нацагдорж Шувуун саарал (1) Хөндий талын зэрэглээ мяралзан жирэлзэх нь холоос үзэхэд сонин. Хэдэн жижигхэн юм түүний дунд сүүмэлзэх нь яахин даруй танигдана. Уудам газар дураар сэлгүүцэх хээр хөдөөгийн цэнгэл, хурдан морины яралзан ирэх эр хүний бахдал, ойртон үзвэл, хэдэн залуус морь тарлаж байна. (2) Сүрэнхүү саарал морины амыг арайхан тогтоож, овооны дэр...

Хиймэл оюуны загвар GPT

  Энэ сайхан өдрийн мэндийг уншигч найз нартаа хүргэе. Ойрд ChatGPT апп ашиглаж олон сэдвээр сонирхолтой ярилцлага хийж үзээд олж мэдсэн зүйлсээ найз нартайгаа хуваалцмаар санагдав. Орчин үед AI (хиймэл оюун ухаан) талаар байга яригддаг болсон ч тэр болгон хүмүүс юу юм бэ гэдгийг нарийвчлан сонирхож байгаагүй байдаг. Ингээд би ChatGPT ярилцаж түүгээр  тайлбарлуулав. Би: AI (хиймэл оюун ухаан) гэж юу вэ?   Түүний өгүүлэх нь их энгийн тэрээр хэлэхдээ: 👉 Хиймэл оюун ухаан (AI) гэдэг нь хүний оюун ухааны зарим чадварыг дуурайж хийдэг компьютерийн хөтөлбөр эсвэл систем юм. Жишээлбэл: Хүн зураг хараад юу байгааг хэлж чаддаг шиг → AI зураг таньж чадна. Хүн яриаг ойлгож хариу хэлдэг шиг → AI хүний хэл яриаг ойлгож, ярьж эсвэл бичиж чадна. Хүн туршлагаасаа суралцдаг шиг → AI өгөгдлөөс суралцаж, улам ухаалаг болдог. Хиймэл оюун ухааныг ойлгоход туслах жишээ нь: Google Translate – хэлнээс хэл рүү автоматаар орчуулдаг. Siri, Google Assistant – таны асуултад хариулж, ажил г...

Ховордсон зургийн дижитал хадгалалт

Хоёр гурван жилийн өмнөөс гарч эхэлсэн Монголчууд XVII-XX зууны эхэн үе зурагт түүх, Монголчууд XX зууны эхэнд зурагт түүх гэсэн сайхан цуврал номуудыг авч уншиж үзсэн.  Энэ намар Монголчууд XX зуун зурагт түүх гэх гуравдугаарх цувралыг номын дэлгүүрт хараад би нэлээд хэдэн жилийн өмнө 2009 онд British Library санхүүжүүлж хэрэгжүүлсэн EAP264: Ховордсон монгол зургийн негативуудыг дижиталаар хадгалж хамгаалах төслийн зургуудыг Британи номын сангийн веб хуудаснаас үзэж байснаа санав. Интернет өргөн дэлгэр хэрэглэх болсон өнөө үед та бид ч ялгаагүй дээрх төслийн тухай дээр холбоосоор ороод үзэж болно. Энэ төслийн талаар уг веб хуудсанд бичигдсэн зүйлээс хэсгийн та нартаа монгол хэл рүү хөрвүүлээд энд орууллаа. “ Монгол кино гэрэл зураг, дуу бичлэгийн архивд 160 мянга гаруй гэрэл зургийн хальс, 10552 шилэн негативыг хадгалж байдаг.  Энэ төслийн зорилго олонх нь огт хэвлэгдээгүй 1921-ээс 1945 оны хооронд авсан гэрэл зургийн шилэн негативуудыг дижитал зураг хэлбэрт оруу...

Клуб Хаус Аппликейшн

  Клуб Хаус (Clubhouse) аппликейшн (апп) гэж юу вэ,  яагаад гэнэт хаа сайгүй яриад эхлэв ээ? Ард нь радиогоор ярьж, хэсэг нь хурал цуглаан ч гэмээр, нөгөө хэсэг нь гэртээ баяр ёслол тэмдэглээд ч байгаа шиг энэ бүгдийг багтаасан аудио чат(хөөрөлдөх) дээр суурилсан нийгмийн сүлжээний програмыг Клуб Хаус(гэр) гэж нэрэлжээ. Хэрэглэгчид, янз бүрийн сэдвээр сонирхолтой хүмүүсийн хоорондох харилцан яриа, ярилцлага, хэлэлцүүлгийг сонсох боломжтой, энэ нь яг подкастай төстэй боловч шууд (амьд ) үйл явцад нэмэлт давхарга програмаар оролцох ба оролцох хүмүүс  бүгд уригдсан байна. Клуб Хаус зөвхөн уригдсанд үйлчилнэ. Та үүнийг апп дэлгүүрээс татаж аваад данс үүсгэх боломжгүй.   Бодит амьдрал дээрх орон нутгийн эсвэл дарвуулт онгоцны клубын нэгэн адил клубын одоо байгаа гишүүн таныг урих болно.   Бодит амьдрал дээрх Элитийн клубыг орчин үед виртуал болгосон хэлбэр.  Та элсэх үедээ өөрийн сонирхдог сэдэв жишээлбэл техник, ном, бизнес эсвэл эрүүл мэнд гэх мэтчил...

Домог

Монгол бичгийн үүсэл гаралтай холбоо бүхий хоёр зүйлийн домгийг найз багш Мөнх-Учирал маань монгол бичгээр бичиж өгсөн юм(ОпенМН зориулж). Энэ бичвэрийн фонт нь их сайхан, зурлага дээр суурилсан глипс (glyphs) байх, МУИС-ийн Монгол хэл соёлын сургуулийн эх бичиг судлалын тэнхимд (Жамянсүрэн) глипс (glyphs)-ыг зурж бүтээсэн байх гэж бодож байна. Үүнийг Монгол бичгээ сурч, дэлгэрүүлж байгаа залуустаа уншуулахаар орууллаа. Домгийн тухай Гүүгл ахаасаа лавлахад бас ч их зүйл интернэтэд байна аа. Нэг нь “Хэдэргэний домог” хэмээдэг, XVIII зууны үед Равжамба Данзандагвын зохиосон “Зүрхэн толтын тайлбар огторгуйн маани” хэмээх хэл зүйн бичигт гардаг “... Зая Бандид (Саж Бандид Гунгаажалцан) Монгол улсад аль үсгээр туслах болох хэмээн шөнө тугдам барьж эрт манагар бэлэглэхүйд нэгэн эхнэр хүн мөрөн дээрээ хэдрэгэ модыг тавьж ирээд мөргөвөөс, тэрхүү бэлгээр Монгол улсын үсгийг хэдрэгэний дүрсээр эр, эм, эрс гурваар, чанга хийгээд хөндий ба саармаг гурваар зохиосон болой” гэсэн домог юм. Энд өг...