Skip to main content

Хамтдаа уншъя


Нээлттэй эх номын орчуулгын эхний хэсгүүдийг нэгтгэж уншигч нарт татаж авах, хэвлэх боломж олгох зорилгоор бэлтгэж бэлэн болголоо. Ингээд хаанаа ачаалах вэ гэж бодохоосоо өмнө, нээлттэй эхээр ажиллах танил хэдэн залуус даа шууд Э-мэйлд хавсаргаад явуулчихлаа.

Дараа нь мэйлээ шалгаж байснаа ГҮҮГЭЛ ахын баримт бичиг хуваалцах горимыг санаад PDF файлаа ачаалж орхисон чинь нэг их урт холбоос (линк) гаргаад өглөө, гэхдээ хэн ч эндээс татаж аваад, эсвэл хэвлээд унших боломжтой байна.

Та сонирхож уншмаар бол орчуулгыг бүрэн эхээр Нээлттэй эх номыг эндээс авч уншаарай.


Гарчиг

1.Удиртгал
  • 1.1 Нээлттэй эх гэж юу вэ?
  • 1.2 Чөлөөт (Free) програм хангамж гэж юу вэ?
  • 1.3 Чөлөөт програм хангамжийг нээлттэй эхийн програм хангамжтай харьцуулахад
  • 1.4 Нийтийн домэйн програм хангамж (Public Domain Software)
  • 1.5 FOSS нь төлбөргүй гэсэн ойлголт биш
2.Түүх
  • 2.1 Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD)
  • 2.2 Чөлөөт програм хангамжийн сан ба GNU төсөл
  • 2.3 Дэлгэрүүлж цааш унших
3.Философи ба үндсэн зарчим.
  • 3.1 Програм хангамжийн эрх чөлөө.
  • 3.2 Нээлттэй эх хөгжүүлэх загвар.
4.Лиценз ба патент
  • 4.1 Лиценз гэж юу вэ?
  • 4.2 FOSS-ийн чухал лицензүүд.
  • 4.2.1 Апачи
  • 4.2.2 BSD (Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт)
  • 4.2.3 GPL (Нийтийн дундын лиценз)
  • 4.2.4 LGPL (Програмын сангийн GPL лиценз)
  • 4.2.5 GPL д нэмж холбох онцгой тохиолдол (GPL + linking exception)
  • 4.3Зохиогчийн эрх (copyright) ба копилефтын (copyleft) тухай товч санамж
  • 4.4Патентууд
... гээд бүх бүлэг нь байгаа. Харин уншиж дуусаад бага гэлгүй орчуулгын талаар, үг хэллэгт санаа оноогоо хэлж өгвөл дараа дараагийн хувилбарыг сайжруулахад хэрэг болно шүү залуусаа.


(. PDF /Зөөврийн Баримт бичгийн Формат (Portable Document Format) Баримт бичиг цаасан дээр харагдах байдлаараа хадгалагдах формат. Энэ форматыг ‘Adobe Acrobat Reader’ хэмээх төлбөргүй хэрэглэх програмаар унших бөгөөд форматыг ‘Adobe’ корпораци боловсруулсан юм. Баримт бичгийн олон янзын форматыг энэ формат руу хөрвүүлж болох тул баримт бичиг боловсруулах олон төрлийн програм хангамж ашигладаг компани ийм баримтууд үүсгэдэг програм байхгүй ч гэсэн хялбархан унших боломжийг ажилтнууддаа олгоно. Энэ форматыг ашигладаг баримтуудыг хөтчөөр унших боломжтой болжээ. )

Comments

TTY1 said…
нэгтгэж тавьсанд баярлалаа би татаж аваад уншинаа
(Орчуулж дууслаа гээд баярлаад хартал онлайн хөгждөг Вики ном ахиад шинэ бүлэг,
хэсгээр баяжжээ. :D Цаашид бүлгүүдийг үргэлжлүүлж орчуулаад бүрэн эхээр нь
Вики номоор гаргана. (Орч.) )

Хэхэ.
Ochko said…
Хөдөлмөр заржээ. Баярлалаа. Нэг санал байна. Уг нь бол Wikipedia дээрхи хуудсуудыг орчуулаад Wikipedia дээрээ байлгах нь хамгийн оновтой. Тухайлбал энэ орчуулгын байх зүй ёсны газар нь http://mn.wikibooks.org/wiki/Open_Source юм л даа(эхний en --> mn болсныг анзаарч байгаа байх). Wikipedia бол байнга шинэчлэгдэж засварлагдаж байдаг учраас pdf ч юмуу цаасан номоор Wikipedia дээрх агуулгыг гаргах нь тохиромжгүй юмуу гэж боддог.

Нэг асуулт байна. Уг эх нь Creative Commons лицензтэй юм байна. Яагаад GNU лицензтэйгээр орчуулах болсон бэ?
Би эхлээд Wikibook-ээр нь шууд тэнд нь орчуулаад явах санаатай http://mn.wikibooks.org/wiki/%D0%9D%D2%AF%D2%AF%D1%80_%D1%85%D1%83%D1%83%D0%B4%D0%B0%D1%81
(Нүүр хуудас)үүнийг хийж эхлээд янзалсан чинь би их цаг зарах хэрэгтэй болоод, түр үлдээсэн. Тэгээд тэндээс нь холбох санаатай байсан юм. Үргэлж онлайн суугаад байж амжихгүй, хаач юугаар ч явж байхад дэвтэр ээ сугандаа хавчуулаад явж байх эсвэл оройд 10 минут зав гарвал дэвтэр дээрээ бичээд хэвтэж байхад ч амар санагдаад, боломжтой үедээ оренофис аа ашиглаад бичихээр алдаагаа шалгаад одоохондоо өөртөө амарчилсан энэ хувилбараар гаргаад байна.

Чиний хэлдэг маш зөвөө Wikibook -ээр нь тэр хаяг дээр нь тавина, цааш нь хүмүүс монгол хэлээр нь ч сайжруулж болно шүү дээ. WikiBooks нь бүгд Creative Commons licenses
юм байна.

“For software, Creative Commons has three available licenses: the BSD License, the CC GNU LGPL license, and the CC GNU GPL.” Википедиа http://en.wikipedia.org/wiki/Creative_Commons дээр байна. Миний бодлоор СС багтах юм шиг байна.

Харин нь
http://en.wikibooks.org/wiki/Wikibooks:Creative_Commons_Attribution-ShareAlike_3.0_Unported_License дээр бол хэрэв викивоок-гээр нь тэнд тавих үед үүнийг хэрэглэ, бусад үед үүнтэй төстэй лицензийг хэрэглээ гэсэн байх шиг байна. Гэлээ ч би тэрийг нь засчих яа, энэ олон лицензийг сайн олгогдохоор монгол хэл дээр нэг зүйл гаргавал их хэрэгтэй байх бол уу гэж энэ ярилцлагаас санаа орж ирж байна.

Үнэнийг хэлэхэд би энэ лицензийн тухай ойлголт их муу юм билээ, орчуулгыг хийх дээл ойлгож байгаа юм шүү дээ. Санал сэтгэгдэл үлдээсэнд болон санаа өгсөнд баярлалаа.
Яагаад заавал CC байх ёстой гэж? Википедиа өөрөө СС боловч цааш тараах орчуулах зэрэгт ямар лиценз барих ёстойг тодорхой заасан байдаг уу? Тийм бол түүнийг нь барих ёстой. Үгүй бол GPL байхад болохгүй газаргүй. Харин ч зүгээр. Энэ 2 лицензийн гол ялгаа нь GPL лиценз бүхий бүтээгдэхүүн болон түүн дээр суурилсан эцсийн бүтээгдэхүүн нь үргэлж GPL байх ёстой байдаг бол CC дээр хэрэглээний төвшинг нь зааж өгөх боломжтой байдаг. Жишээлбэл зарим CC лицензтэй бүтээгдэхүүн/баримт чөлөөтэй хуулбарлагдаж засварлагдах боломжтой байдаг бол зарим нь хуулбарлан өөр хаягт байрлуулах боломжгүй гэх зэргээр зохиогч заах боломжтой байдаг.
Бадаа баярлалаа, тийм юм байна. Хэрэглээ дээр нь өөрсдөө лицензаа тодохройлоод гаргаж ирж болох юм байна. Үүнийг дэлгэрүүлж сайн судлаж, уншаад нэг сэдэв бичээд тавьяа гэж бодлоо.
Unknown said…
Та үнэхээр их хөдөлмөр заржээ. Би таниар тун их бахархаж байна. Хэрэв таныг зөвшөөрвөл би таны энэ блогийн тухай болон хийж буй ажлын тань талаар өөрийнхөө вэб хуудсаар дамжуулан нэг жижигхэн мэдээлэл нийтэд хүргэвэл болох уу?
Хэтрүүлээд магтчихаж, энэ блогийг ердөө л дүү нартаа туслах гэж үүсэгсэн юм, сүүлдээ олон сайхан залуустай танилцаад мэргэжлийн талын үг хэллэгийг монголоор хэрэглэх, хэлэхд туслах үүднээс юм бичсэн. Ер нь хэн ч тэр ямар ч ажлыг хийсэн их цаг, хөдөлмөр шаарддаг шүү дээ. Жишээ нь нээлттэй эхээр санаа тавиад ажиллаж байгаа манай залуус (опенофис, линүкс, галт үнэг, википедиад ... г.м нутагшуулах ажлаар) маш их цаг, хөдөлмөрөө бусад даа юм ойлгуулж мэдүүлэхийн тулд зарж байгаа. Миний бодлоор хэн хийсний тухай ярих, мэдэх нь гол биш энэ номын агуулгын доторх утга санааг бусдад ойлгуулах, лиценз дүрмээр нь бид ажиллавал юу г хийж чадах вэ, Монголдоо хууль бус хуулбар програм хангамжуудыг хэрэглэхгүй байхын тулд яаж шийдэж болох вэ? гэх үүднээс юм бичвэл зүгээр биш үү, арай үр дүнтэй өгөөжтэй сонин зүйл болон байх.
Харин уншаад орчуулгын утгын талаар алдаа байвал коммент хийвэл би их баярлан шүү, засвар хийж дуусаад Вики ном дээр эх лицензээр нь тавина, цаашдаа хүмүүс тэндээс нь уншвал зөв гэж бодож байгаа.
Unknown said…
Баярлалаа. Би дараахь байлдаар товчхоон 2 өгүүлбэр таны тухай тавилаа. Таньд хэрэв таалагдахгүй эсвэл засварламаар байвал эргээд мэдэгдээрэй. Би засварлаад бичнэ.
http://tuulant.com/forum/posts/id_85/title_open-source/
Dagvadorj said…
Таны ажил үнэхээр хэрэгтэй зүйл болжээ. Та wikibooks дээр тавих санаатай байсан байнаа. Гэхдээ mn.wikibooks.org төслийг устгах гэж байгаан байнаа.
Монгол хэл дээрх wikibook төслийг устгах гэж байна

Та энэ уриалгыг цааш нь тараана уу!

Popular posts from this blog

Хөдөө талын үзэсгэлэн "Монгол бичгээр"

Монгол, Живхтэй жаал хүүгийн бичсэн хэд хэдэн бичлэгийг уншиж байснаа гэнэт урам орж бараг арван долоо найман жилийн өмнө хэрэглэж байсан хайрцаг дүүрэн цаас бичгээ уудалж эхэлтэл миний хувьд эрдэнэс болох сайхан зүйлүүд гарч ирлээ. Ерээд оны эхэнд монгол бичгийн бичвэр бичих СУДАР нэртэй програмыг хийх гэж оролдож байхдаа монгол бичгийн фонтын загвар болгох гээд Т. Дашцэдэн (МУИС) багшаар бичүүлж авсан хуудаснууд байна. Үүнийг би бүүр сканердаж байгаад хүнд үзүүлмээр санагдлаа. Харин кириллээр бичсэн хувилбарыг Гүүгл-ээр хайвал олон сайтаас уншиж болох болжээ. Монгол бичиг сурч буюу хүнд унших өгүүллэгийн нэг нь болох болтугай.  Д.Нацагдорж : Хөдөө талын үзэсгэлэн Хөдөө талын зэрэглээ мяралзан жирвэгнэхийн дунд хэдэн өндөр юм сүүмэлзэн үзэгдэх нь харь газрын аяны хүний нүдэнд яахин даруй танигдана. Хурдлан довтлох уурын тэрэгний өмнөөс намрын салхи хүчтэй үлээхэд хоёр нүдэнд нулимс гялтганан холын барааг харж ядна. Өвгөн жолооч ухасхийх, хийг нэмэхэд дөрвөн хүрд чөлөө

Шувуун саарал

Саяхан интернэтээр сонин(Өдрийн сонин) уншиж байгаад Дамдин багшийн тухай “ Англи хэлний Дамдин ” гэсэн гарчигтай сайхан өгүүлэл уншсан юм. Багшийн орчуулгын ажлын талаар бичсэн байсан нь сонирхол татаад интернэтээр Д.Нацагдоржын “Шувуун саарал” -ыг хайтал шууд л 2006 онд сонин дээр хэвлүүлсэн орчуулга нь mongolnews.mn вэб хуудсны холбоосоор дороо гараад ирлээ. Багшийн орчуулгыг  олзуурхаад монгол хэлээр бичсэнтэй нь хамт дээр нь монгол бичгээ сурч байгаа танд зориулаад монгол бичигтэй нь хамт тэмдэглэл дээрээ  тавилаа. (Монгол бичгээр бичиж явуулсан найз охиндоо баярлалаа. ;-) ) .   Enjoy reading. Д.Нацагдорж Шувуун саарал (1) Хөндий талын зэрэглээ мяралзан жирэлзэх нь холоос үзэхэд сонин. Хэдэн жижигхэн юм түүний дунд сүүмэлзэх нь яахин даруй танигдана. Уудам газар дураар сэлгүүцэх хээр хөдөөгийн цэнгэл, хурдан морины яралзан ирэх эр хүний бахдал, ойртон үзвэл, хэдэн залуус морь тарлаж байна. (2) Сүрэнхүү саарал морины амыг арайхан тогтоож, овооны дэргэд буун, хөлсий нь

Бичгийн тиг

Гэртээ очоод аав ээж, ах дүү, найз нөхөд, хамт ажиллаж байсан багш нартаа гаа уулзаж учрах нь үнэхээр сайхан байлаа. Үүний зэрэгцээ манай миний сургууль гэж дуудах дуртай их сургуулиараа өдөр бүр л орж гарсаар найз нөхөд багш нарынхаа хийж бүтээсэн янз янзын шинэ сайхан зүйлийг сонсож мэдээд баярлаж хөөрөөд цаг хугацаа өнгөрөхийг ч мэдсэнгүй. Сүүлийн хэдэн сар интернетээр найз залуучууд маань монгол бичгийн фонтыг хөгжүүлэх, вэб фонт бүтээх, түүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх талаар санаа тавьж хичээнгүйлэн ажил өрнүүлж байгааг таних мэдэх багш нартаа дуулгаж бас тэдний зүгээс хамтран ажиллаа ч гэж хүслээ. Хэдэн жилийн өмнө МУИС-ын Монгол хэл соёлын сургуулийн эх хэлний судалгааны төвд хэрэгжсэн ЮНИСКО-гийн төсөл ажлын нэг хэсэг болох ( зурлага дээр суурилж ) монгол бичгийн фонт бүтээгдсэн ийг мэдэж байсан тул эх сурвалжийг асууж лавлаад, хэрэглэж байгаа аргын нь тодруулав.  Энэ зурган дээр үзүүлэх зүүн гар талын дөрвөн фонтыг зурлага дээр түшиглээд бэлдэж англи үсгийн гар дээр ү

Домог

Монгол бичгийн үүсэл гаралтай холбоо бүхий хоёр зүйлийн домгийг найз багш Мөнх-Учирал маань монгол бичгээр бичиж өгсөн юм(ОпенМН зориулж). Энэ бичвэрийн фонт нь их сайхан, зурлага дээр суурилсан глипс (glyphs) байх, МУИС-ийн Монгол хэл соёлын сургуулийн эх бичиг судлалын тэнхимд (Жамянсүрэн) глипс (glyphs)-ыг зурж бүтээсэн байх гэж бодож байна. Үүнийг Монгол бичгээ сурч, дэлгэрүүлж байгаа залуустаа уншуулахаар орууллаа. Домгийн тухай Гүүгл ахаасаа лавлахад бас ч их зүйл интернэтэд байна аа. Нэг нь “Хэдэргэний домог” хэмээдэг, XVIII зууны үед Равжамба Данзандагвын зохиосон “Зүрхэн толтын тайлбар огторгуйн маани” хэмээх хэл зүйн бичигт гардаг “... Зая Бандид (Саж Бандид Гунгаажалцан) Монгол улсад аль үсгээр туслах болох хэмээн шөнө тугдам барьж эрт манагар бэлэглэхүйд нэгэн эхнэр хүн мөрөн дээрээ хэдрэгэ модыг тавьж ирээд мөргөвөөс, тэрхүү бэлгээр Монгол улсын үсгийг хэдрэгэний дүрсээр эр, эм, эрс гурваар, чанга хийгээд хөндий ба саармаг гурваар зохиосон болой” гэсэн домог юм. Энд өг

Нэгэн уулзалт

Саяхан нэг зураг хайгаад компьютерынхон дотрын эргүүлэх шахав. Тэгтэл нэг ийм зургууд гараад ирэх юм аа. 5 жилийн өмнөх зураг байна. Хугацаа гэж унтаад сэрэхэд л өнгөрчихжээ. Энэ залуус юу хийж байгаа бол гэсэн сониучхан бодолд хөтлөгдөөд интернэтээр хөтчөө (браузераа) унаад жаахан тэшлээ, би сайн танихгүй ч ганц нэгийн таньж байна. Тэд миний мэдэхгүй олон зүйлийг хийсэн байгаадаа, таван жил өнгөрсөн юм чинь нээлттэй эхийн програм хангамж хэрэглээд ажил төрлөө хийгээд явж байгаа бол уу, олон сайхан төслүүд хэрэгжүүлсэн байдаг бол уу, ном эрдмээ сураад мэдээллийн технологиор хаа нэгтэй ажиллаж байна уу, эсвэл монгол эх орноо бүтээн байгуулаад ярих ч завгүй яваа бол уу гэж бодлоо. Гэхдээ миний мэдэхийн аль 5 жилийн өмнө програм хангамжийг монгол хэлээр болгох буюу нутагшуулах ( нутаглуулах биш шүү ) ажлыг эхэлж байсан болохоор мэдээллийн технологиор гарч байгаа шинэ нэр томьёог монгол хэлээр зүгшрүүлэх ажилд бага ч гэлгүй хувь нэмрээ оруулсан болов уу. Зураг 1 Зураг 2 Зураг 3 Зураг 4 З

Протокол ба интернэт протокол хаяг ( IP хаяг )

Мэргэжлийн биш ч IP хаягийн талаар асууж мэдэхийг хүссэн дүүдээ мөн найзууддаа аль болох хялбаршуулж бичихийг оролдлоо. IP хаяг гээд яриад байх юм аа тэр юу юм бэ гэж асуухад би бүдүүн баргаар бол таны интернэтэд холбогдох компьютерт чинь оноосон таних дугаар юм гэж тоймоор ойлгуулна. Үүнийг мэдэж авах хэрэгцээтэй бол дээр нь нэмээд хэд хэдэн зүйлийг мэдээд авбал арай ойлгомжтой болох болов уу гэж санагдаад протокол, http, TCP-IP, IP-хаяг ийг бага зэрэг тайлбарлахаар шийдлээ. Протокол гэдэг нь сүлжээн дэх хоёр компьютер бие биетэйгээ хэрхэн харилцахыг тодорхойлсон дүрэм бүхий тушаалуудын сантай стандарт. Үүнийг ойлгохын тулд, шатарчид захидлаар эсвэл компьютерын сүлжээгээр харилцдаг аргыг адилтгал болгож болох юм. Шатар тоглоход нүүдэл бүрийг эхний болон сүүлийн байрлалыг заасан тэмдэглэгээгээр тодорхойлдог. Юу нь хүчинтэй эсвэл хүчингүйг тодорхойлоход хэрэглэдэг дүрмүүдтэйгээ хамт энэхүү тэмдэглэгээ нь шатар тоглох нэгэн протоколыг төлөөлнө. Сүлжээний протоколуудыг үүнтэй адилха

Унших эх сурвалж, Гурав

Вэб хөтчөөр ахисан шатны хайлт хийх зуураа монгол бичгээр Бээжинд 1716 онд хэвлэсэн “ Арван зүгийн эзэн Гэсэр хааны тууж оршивой ”  нэрт судрын дижитал хувилбарыг Данийн хааны номын сангийн хэвлэмэл ном гэсэн бүлэг дор байхыг олж үзлээ. Үнэндээ  300 жилийн өмнө хэвлэсэн судар ном нь судалдаг, уншиж чадах хүндээ их зүйлийг өгүүлнэ.  Монгол кирилл үсгээр буулгасан Гэсэрийн тууж ийг интернетээс онлайн  унших боломжтой ч байна. Интернетэд энэ мэт эртний ном судар онлайн байгаад тулгуурлаж түүх, хэл уран зохиолын салбарт суралцдаг оюутан тухайн номын олон талын судалгааг хийх, програм хангамжийн чиглэлээр сурч байгаа нэг нь  танин мэдэхүйн чиглэлийн монгол агуулгатай хялбаршуулсан онлайн ном, эсвэл үгийн санг үүсгэх боломжийг нь технологи талаас нь бүрдүүлэх, зураг дизайн хийх чадвартай нь элдэв янзын арга технологийг ашиглаад сонирхолтой вэб сайт бэлтгэх гэх мэт төрөл бүрийн шийдлүүдийг гаргаж болох юм. Бас нэгэн эх сурвалж, номын сангийн хэвлэмэл ном гэсэн бүлэг дотор 1800 о