Стандарт баримт бичиг

Монгол бичгээр компьютерт ажиллах ажиллагааг хангах зорилгоор Монгол бичгийн үсгийн код, програм хангамжийг боловсруулахад зориулж монгол бичгээр үг илэрхийлэх бичихэд хэрэглэх функционал кодуудыг олон улсын стандартад оруулах үүднээс олон хүний хөдөлмөрөөр их хэмжээний баримт бичиг боловсруулсан юм. Үүнийг зөвхөн Олон улсын стандартын байгууллагын WG 2 (ажлын бүлэг хоёр) оор орж ирсэн баримт бичгүүд дээр тулгуурлаж монгол бичигтэй холбоотой баримтын жагсаалтын нэг хэсгийг гаргаж ирлээ.

Энэ бүгдийг монгол бичгийн холбогдолтой програм хангамжийг боловсруулах мөн хэлний судалгааны хэрэгсэл (tools) боловсруулах хүсэлтэй хэн боловч уншиж судлахад илүүдэхгүй болов уу гэж бодлоо. Би хувьдаа хэдэн жил монгол бичгийн энэ чиглэлийн асуудлыг сонирхож байхдаа олон сайхан хүнээс юм сурч мэдсэн бөгөөд баримт бичгүүдэд мэдээллийг боловсруулж хөгжүүлэхэд санаа оноо болох их хэмжээний мэдээлэл байдгийг мэдэж авсан. Харин кодлох гэсэн зорилгодоо чиглэгдээд олон сайхан өвөрмөц санаа хэрэгжилгүй баримт болоод үлдсэн гэж боддог. Орчин үеийн програмчлалын шинэ технологиудыг эзэмшсэн, эзэмшиж байгаа монгол хэл ээ гэх олон залуус гарч ирж байгаа болохоор энэ чиглэлийг хөгжүүлэх цаг зав олдохгүй байсан ч сэтгэлдээ нэгийг бодож үлдээгээсэй гэж бодож байна.

Холбоос тавигдаагүй баримтуудыг нэр усаар нь хайхад зарим нь олдох байхаа. Лав л Монгол бичгийн кодын асуудлаар анхны хамтарсан хурлаас баримт гаргасан түүнийг WG2 оруулж байсныг би санаж байгаа хэрнэ баримт жагсаалтаас олоогүй. Гэхдээ бараг ихэнх баримт бичгийн дугаар нь байна.

Эх сурвалжийг ажлын бүлэг хоёрын нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Майк Ксэр гуайн боловсруулсан баримт бичгийн жагсаалт дээр тулгуурлаж хийсэн болно. Энэ хүн АйВиЭм -д ажиллаж байгаад тэтгэвэртэй гарсан. Доорх жагсаалтын холбоосууд олон улсын стандартын төгсгөл хэрэглэгчийн лицензтэй тул уншиж судлах суралцахад чөлөөтэй харин  татаж аваад аль нэг сервер дээр байрлуулах, дахин хэвлэх нь хориотой байдаг юм байна.

Source list from: ISO/IEC JTC 1/SC 2/WG 2, Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS) - ISO/IEC 10646, Secretariat: ANSI, Source: Mike Ksar – Convener

• N167: Mongolian 7-bit and 8-bit Coded Graphic Character Sets for Information Processing Interchange; 1987
• N628: General Information on Mongolian characters; China; 1990-05
• N836: Proposal for Disposition of Chinese Comments on Mongolian in 10646; Ken Whistler; 1992-06-27
• N963: Proposal for encoding Mongolian script; China; 1994-01
• N968: Proposal for Mongol Character set National Institute; Mongolian; 1993-12-22
• N1011: A proposal about installing Mongolian; China; 1994-04-18
• N1098: Proposal for encoding Mongolian Todo, Shi and Xibe characters on BMP; China, Zhongxiao;
• N1184: Proposal for encoding Mongolian script on BMP of ISO/IEC 10646; China; 1995-3-18
• N1191: Proposal Summary Form, Mongolian; China; 1995-3-28
• N1226: Mongolian character set proposal National Institute for Standardization and Metrology (MNISM), Mongolia, Ochirbatvn CHILKHAASUREN; Mongolian; 1995-6-12
• N1248: Proposal to add Mongolian by the Mongolian National Institute for Standardization and Metrology; MNISM - Mongolia; 1995-8-28
• N1268: Strategy for Coding Mongolian Script in UCS expert contribution; Hugh Ross, UK, ; 1995-10-11
• N1273: Feedback on Mongolian Script Unicode Consortium,; Joe Becker; 1995-11-06
• N1286; Ad hoc report on Mongolian Script in China, Tokyo Mongolia, Unicode and U.K.; 1995-11-08
• N1368; (+) Joint proposal draft on encoding Mongolian Character Set,; Mongolia and China; 1996-04-10
• N1383; (+) Initial Comments on encoding Mongolian into ISO/IEC 10646; Ad-hoc group (China, Mongolia,UK,Ireland,Unicode Consortium); 1996-04-25
• N1437; (+) Report of 3rd International Mongolian Encoding Meeting; China, Mongolia; 1996-08-06
• N1438; (+) Draft on encoding Mongolian Character Set - Update; China; 1996-08-06
• N1475; (+) About the function of identifiers of Mongolian Proposal; China; 1996-11-10
• N1497; (+) Use of Control Symbols in Mongolian Script Encoding; United Nations University; 1997-01-10
• N1510; (+) Updated Mongolian encoding proposal (Update of N 1438); China; 1997-11-06
• N1515; (+) Report of ad hoc on Mongolian encoding proposal United Nations University, China and Unicode Consortium; 1997-01-23
• N1607; Mongolian proposal review; China; 1997-6-27
• N1622; Feedback and issues in Mongolian document N 1515; Oliver Corf; 1997-7-3
• N1691; Joint Proposal of 4th International Mongolian Encoding Meeting China, Germany, Mongolia; 1997-8-21
• N1711; (+) Mongolian encoding update to N 1691; China; 1998-02-15
• N1734; Comments on Mongolian proposal N 1711; Ken Whistler; 1998-03-20
• N1808; Response to N1734 on Mongolian; China; 1998-04-30
• N1833; Feedback on Ken Whistler's comments (N1734) on Mongolian; Richard Moore; 1998-05-04
• N1855; Addition of Soyombo script Mongolia & Japan; 1998-09-21
• N1857; Addition of Tugrik sign - Mongolia Currency Mongolia & Japan; 1998-09-21
• N1862; Revision of N1711 - Mongolian; China; 1998-09-17
• N1865; US Position - Mongolian (N1711, N1734 and N1808); US; 1998-09-18
• N1878; Report of ad hoc on Mongolian and working draft for proposed Amendment 29; Mongolia, China, UNU, U.S.; 1998-09-23
• N1917; Proposal for Project Subdivision - Amendment 29 - Mongolian - SC2 N3207; WG2; 1998-10-28
• N1965; Draft Disposition of Comments for pDAM 15 (Kang Xi & CJK Radicals), pDAM 28 (Ideographic description char.), pDAM 29 (Mongolian), pDAM 30 (Additional Latin and other char.), and pDAM 31 (Tibetan ext.) Paterson; 1999-02-23
• N1972; pDAM29 Mongolian ballot response - SC2 N 3249 SC2 Secretariat; 1999-02-12
• N1980; Report on 5 ad hoc Mongolian meeting; China; 1999-01-15
• N2011; Combined feedback from Richard Moore & China on pDAM29; Mongolian Richard Moore/China; 1999-03-10
• N2020; FPDAM 29 Text - Mongolian; Paterson; 1999-04-05
• N2125; Disposition of Comments – FPDAM 29 – Mongolian; Paterson; 1999-09-20
• N2126; Text for FDAM 29 – Mongolian; Paterson; 1999-10-01
• N2163; Soyombo and Pagba (old Mongol scripts); Sato; 2000-01-06
• N2745; Phags-pa script encoding - update from China and Mongolia; China, Mongolia; 2004-04-22
• N2771r; Comments on the Chinese-Mongolian HPhags-pa proposal (N2745); Andrew West; 2004-06-01
• N2870; Summary of the Revised User’s Agreement Related to Phags-pa Script; China National Information Technology Standardization Technical Committee., Mongolian Agency for Standardization & Metrology; 2004-11-17
• N2871; Some Problems on the Encoding of Phags-pa Script; China National Information Technology Standardization Technical Committee., Mongolian Agency for Standardization & Metrology; 2004-11-17
• N2869; Proposal to Encode the Phags-pa Script; China and Mongolia; 2004-11-17
• N2869c; Cover email - Updated proposal to encode the Phags-pa Script; G.Battsengel - MASM(Mongolian Agency for Standardization and Metrology); 2004-11-17
• N2963; Proposal on Encoding Three Todo Mongolian Punctuation Marks in the BMP of ISO/IEC 10646; China & Mongolia; 2005-08-05
• N2964; Updated User's Agreement Related to Phags-pa Script; China and Mongolia; 2005-08-05
• N3065; Additions to AMD 3 – Tibetan, Mongolian, Myanmar, and Lao; UK NB – Andrew West; 2006-03-27
• N3041; Proposal to encode one Manchu Ali Gali letter - Mongolian; Andrew West; 2006-02-13;

• N3956 Preliminary Proposal to Encode the Xawtaa Dorboljin Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey (Хэвтээ Дөрвөлжин бичиг) 2010-10-25
• N3949 Preliminary Proposal to Encode the Soyombo Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey, 2010-10-30
• N4142 Proposal to Encode the Soyombo Script in ISO/IEC 10646,  Script Encoding Initiative (SEI), Author: Anshuman Pandey (pandey@umich.edu), Status: Liaison Contribution, Action: For consideration by UTC and WG2, Date: 2011-10-25
•