Skip to main content

Стандарт баримт бичиг

Монгол бичгээр компьютерт ажиллах ажиллагааг хангах зорилгоор Монгол бичгийн үсгийн код, програм хангамжийг боловсруулахад зориулж монгол бичгээр үг илэрхийлэх бичихэд хэрэглэх функционал кодуудыг олон улсын стандартад оруулах үүднээс олон хүний хөдөлмөрөөр их хэмжээний баримт бичиг боловсруулсан юм. Үүнийг зөвхөн Олон улсын стандартын байгууллагын WG 2 (ажлын бүлэг хоёр) оор орж ирсэн баримт бичгүүд дээр тулгуурлаж монгол бичигтэй холбоотой баримтын жагсаалтын нэг хэсгийг гаргаж ирлээ.

Энэ бүгдийг монгол бичгийн холбогдолтой програм хангамжийг боловсруулах мөн хэлний судалгааны хэрэгсэл (tools) боловсруулах хүсэлтэй хэн боловч уншиж судлахад илүүдэхгүй болов уу гэж бодлоо. Би хувьдаа хэдэн жил монгол бичгийн энэ чиглэлийн асуудлыг сонирхож байхдаа олон сайхан хүнээс юм сурч мэдсэн бөгөөд баримт бичгүүдэд мэдээллийг боловсруулж хөгжүүлэхэд санаа оноо болох их хэмжээний мэдээлэл байдгийг мэдэж авсан. Харин кодлох гэсэн зорилгодоо чиглэгдээд олон сайхан өвөрмөц санаа хэрэгжилгүй баримт болоод үлдсэн гэж боддог. Орчин үеийн програмчлалын шинэ технологиудыг эзэмшсэн, эзэмшиж байгаа монгол хэл ээ гэх олон залуус гарч ирж байгаа болохоор энэ чиглэлийг хөгжүүлэх цаг зав олдохгүй байсан ч сэтгэлдээ нэгийг бодож үлдээгээсэй гэж бодож байна.

Холбоос тавигдаагүй баримтуудыг нэр усаар нь хайхад зарим нь олдох байхаа. Лав л Монгол бичгийн кодын асуудлаар анхны хамтарсан хурлаас баримт гаргасан түүнийг WG2 оруулж байсныг би санаж байгаа хэрнэ баримт жагсаалтаас олоогүй. Гэхдээ бараг ихэнх баримт бичгийн дугаар нь байна.

Эх сурвалжийг ажлын бүлэг хоёрын нарийн бичгийн даргаар ажиллаж байсан Майк Ксэр гуайн боловсруулсан баримт бичгийн жагсаалт дээр тулгуурлаж хийсэн болно. Энэ хүн АйВиЭм -д ажиллаж байгаад тэтгэвэртэй гарсан. Доорх жагсаалтын холбоосууд олон улсын стандартын төгсгөл хэрэглэгчийн лицензтэй тул уншиж судлах суралцахад чөлөөтэй харин  татаж аваад аль нэг сервер дээр байрлуулах, дахин хэвлэх нь хориотой байдаг юм байна.

Source list from: ISO/IEC JTC 1/SC 2/WG 2, Universal Multiple-Octet Coded Character Set (UCS) - ISO/IEC 10646, Secretariat: ANSI, Source: Mike Ksar – Convener
  • N167: Mongolian 7-bit and 8-bit Coded Graphic Character Sets for Information Processing Interchange; 1987
  • N628: General Information on Mongolian characters; China; 1990-05
  • N836: Proposal for Disposition of Chinese Comments on Mongolian in 10646; Ken Whistler; 1992-06-27
  • N963: Proposal for encoding Mongolian script; China; 1994-01
  • N968: Proposal for Mongol Character set National Institute; Mongolian; 1993-12-22
  • N1011: A proposal about installing Mongolian; China; 1994-04-18
  • N1098: Proposal for encoding Mongolian Todo, Shi and Xibe characters on BMP; China, Zhongxiao;
  • N1184: Proposal for encoding Mongolian script on BMP of ISO/IEC 10646; China; 1995-3-18
  • N1191: Proposal Summary Form, Mongolian; China; 1995-3-28
  • N1226: Mongolian character set proposal National Institute for Standardization and Metrology (MNISM), Mongolia, Ochirbatvn CHILKHAASUREN; Mongolian; 1995-6-12
  • N1248: Proposal to add Mongolian by the Mongolian National Institute for Standardization and Metrology; MNISM - Mongolia; 1995-8-28
  • N1268: Strategy for Coding Mongolian Script in UCS expert contribution; Hugh Ross, UK, ; 1995-10-11
  • N1273: Feedback on Mongolian Script Unicode Consortium,; Joe Becker; 1995-11-06
  • N1286; Ad hoc report on Mongolian Script in China, Tokyo Mongolia, Unicode and U.K.; 1995-11-08
  • N1368; (+) Joint proposal draft on encoding Mongolian Character Set,; Mongolia and China; 1996-04-10
  • N1383; (+) Initial Comments on encoding Mongolian into ISO/IEC 10646; Ad-hoc group (China, Mongolia,UK,Ireland,Unicode Consortium); 1996-04-25
  • N1437; (+) Report of 3rd International Mongolian Encoding Meeting; China, Mongolia; 1996-08-06
  • N1438; (+) Draft on encoding Mongolian Character Set - Update; China; 1996-08-06
  • N1475; (+) About the function of identifiers of Mongolian Proposal; China; 1996-11-10
  • N1497; (+) Use of Control Symbols in Mongolian Script Encoding; United Nations University; 1997-01-10
  • N1510; (+) Updated Mongolian encoding proposal (Update of N 1438); China; 1997-11-06
  • N1515; (+) Report of ad hoc on Mongolian encoding proposal United Nations University, China and Unicode Consortium; 1997-01-23
  • N1607; Mongolian proposal review; China; 1997-6-27
  • N1622; Feedback and issues in Mongolian document N 1515; Oliver Corf; 1997-7-3
  • N1691; Joint Proposal of 4th International Mongolian Encoding Meeting China, Germany, Mongolia; 1997-8-21
  • N1711; (+) Mongolian encoding update to N 1691; China; 1998-02-15
  • N1734; Comments on Mongolian proposal N 1711; Ken Whistler; 1998-03-20
  • N1808; Response to N1734 on Mongolian; China; 1998-04-30
  • N1833; Feedback on Ken Whistler's comments (N1734) on Mongolian; Richard Moore; 1998-05-04
  • N1855; Addition of Soyombo script Mongolia & Japan; 1998-09-21
  • N1857; Addition of Tugrik sign - Mongolia Currency Mongolia & Japan; 1998-09-21
  • N1862; Revision of N1711 - Mongolian; China; 1998-09-17
  • N1865; US Position - Mongolian (N1711, N1734 and N1808); US; 1998-09-18
  • N1878; Report of ad hoc on Mongolian and working draft for proposed Amendment 29; Mongolia, China, UNU, U.S.; 1998-09-23
  • N1917; Proposal for Project Subdivision - Amendment 29 - Mongolian - SC2 N3207; WG2; 1998-10-28
  • N1965; Draft Disposition of Comments for pDAM 15 (Kang Xi & CJK Radicals), pDAM 28 (Ideographic description char.), pDAM 29 (Mongolian), pDAM 30 (Additional Latin and other char.), and pDAM 31 (Tibetan ext.) Paterson; 1999-02-23
  • N1972; pDAM29 Mongolian ballot response - SC2 N 3249 SC2 Secretariat; 1999-02-12
  • N1980; Report on 5 ad hoc Mongolian meeting; China; 1999-01-15
  • N2011; Combined feedback from Richard Moore & China on pDAM29; Mongolian Richard Moore/China; 1999-03-10
  • N2020; FPDAM 29 Text - Mongolian; Paterson; 1999-04-05
  • N2125; Disposition of Comments – FPDAM 29 – Mongolian; Paterson; 1999-09-20
  • N2126; Text for FDAM 29 – Mongolian; Paterson; 1999-10-01
  • N2163; Soyombo and Pagba (old Mongol scripts); Sato; 2000-01-06
  • N2745; Phags-pa script encoding - update from China and Mongolia; China, Mongolia; 2004-04-22
  • N2771r; Comments on the Chinese-Mongolian HPhags-pa proposal (N2745); Andrew West; 2004-06-01
  • N2870; Summary of the Revised User’s Agreement Related to Phags-pa Script; China National Information Technology Standardization Technical Committee., Mongolian Agency for Standardization & Metrology; 2004-11-17
  • N2871; Some Problems on the Encoding of Phags-pa Script; China National Information Technology Standardization Technical Committee., Mongolian Agency for Standardization & Metrology; 2004-11-17
  • N2869; Proposal to Encode the Phags-pa Script; China and Mongolia; 2004-11-17
  • N2869c; Cover email - Updated proposal to encode the Phags-pa Script; G.Battsengel - MASM(Mongolian Agency for Standardization and Metrology); 2004-11-17
  • N2963; Proposal on Encoding Three Todo Mongolian Punctuation Marks in the BMP of ISO/IEC 10646; China & Mongolia; 2005-08-05
  • N2964; Updated User's Agreement Related to Phags-pa Script; China and Mongolia; 2005-08-05
  • N3065; Additions to AMD 3 – Tibetan, Mongolian, Myanmar, and Lao; UK NB – Andrew West; 2006-03-27
  • N3041; Proposal to encode one Manchu Ali Gali letter - Mongolian; Andrew West; 2006-02-13;

  • N3956 Preliminary Proposal to Encode the Xawtaa Dorboljin Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey (Хэвтээ Дөрвөлжин бичиг) 2010-10-25
  • N3949 Preliminary Proposal to Encode the Soyombo Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey, 2010-10-30
  • N4142 Proposal to Encode the Soyombo Script in ISO/IEC 10646,  Script Encoding Initiative (SEI), Author: Anshuman Pandey (pandey@umich.edu), Status: Liaison Contribution, Action: For consideration by UTC and WG2, Date: 2011-10-25

Labels:

Comments

Erdenechimeg Myatav said…
N3956 Preliminary Proposal to Encode the Xawtaa Dorboljin Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey (Хэвтээ Дөрвөлжин бичиг) 2010-10-25

N3949 Preliminary Proposal to Encode the Soyombo Script in ISO/IEC 10646, Anshuman Pandey, 2010-10-30
11/15/2010
Post a Comment

Popular posts from this blog

Хөдөө талын үзэсгэлэн "Монгол бичгээр"

Монгол, Живхтэй жаал хүүгийн бичсэн хэд хэдэн бичлэгийг уншиж байснаа гэнэт урам орж бараг арван долоо найман жилийн өмнө хэрэглэж байсан хайрцаг дүүрэн цаас бичгээ уудалж эхэлтэл миний хувьд эрдэнэс болох сайхан зүйлүүд гарч ирлээ. Ерээд оны эхэнд монгол бичгийн бичвэр бичих СУДАР нэртэй програмыг хийх гэж оролдож байхдаа монгол бичгийн фонтын загвар болгох гээд Т. Дашцэдэн (МУИС) багшаар бичүүлж авсан хуудаснууд байна. Үүнийг би бүүр сканердаж байгаад хүнд үзүүлмээр санагдлаа. Харин кириллээр бичсэн хувилбарыг Гүүгл-ээр хайвал олон сайтаас уншиж болох болжээ. Монгол бичиг сурч буюу хүнд унших өгүүллэгийн нэг нь болох болтугай.  Д.Нацагдорж : Хөдөө талын үзэсгэлэн Хөдөө талын зэрэглээ мяралзан жирвэгнэхийн дунд хэдэн өндөр юм сүүмэлзэн үзэгдэх нь харь газрын аяны хүний нүдэнд яахин даруй танигдана. Хурдлан довтлох уурын тэрэгний өмнөөс намрын салхи хүчтэй үлээхэд хоёр нүдэнд нулимс гялтганан холын барааг харж ядна. Өвгөн жолооч ухасхийх, хийг нэмэхэд дөрвөн хүрд чө...
6 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Бичгийн тиг

Гэртээ очоод аав ээж, ах дүү, найз нөхөд, хамт ажиллаж байсан багш нартаа гаа уулзаж учрах нь үнэхээр сайхан байлаа. Үүний зэрэгцээ манай миний сургууль гэж дуудах дуртай их сургуулиараа өдөр бүр л орж гарсаар найз нөхөд багш нарынхаа хийж бүтээсэн янз янзын шинэ сайхан зүйлийг сонсож мэдээд баярлаж хөөрөөд цаг хугацаа өнгөрөхийг ч мэдсэнгүй. Сүүлийн хэдэн сар интернетээр найз залуучууд маань монгол бичгийн фонтыг хөгжүүлэх, вэб фонт бүтээх, түүний хэрэглээг нэмэгдүүлэх талаар санаа тавьж хичээнгүйлэн ажил өрнүүлж байгааг таних мэдэх багш нартаа дуулгаж бас тэдний зүгээс хамтран ажиллаа ч гэж хүслээ. Хэдэн жилийн өмнө МУИС-ын Монгол хэл соёлын сургуулийн эх хэлний судалгааны төвд хэрэгжсэн ЮНИСКО-гийн төсөл ажлын нэг хэсэг болох ( зурлага дээр суурилж ) монгол бичгийн фонт бүтээгдсэн ийг мэдэж байсан тул эх сурвалжийг асууж лавлаад, хэрэглэж байгаа аргын нь тодруулав.  Энэ зурган дээр үзүүлэх зүүн гар талын дөрвөн фонтыг зурлага дээр түшиглээд бэлдэж англи үсгийн га...
13 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Шувуун саарал

Саяхан интернэтээр сонин(Өдрийн сонин) уншиж байгаад Дамдин багшийн тухай “ Англи хэлний Дамдин ” гэсэн гарчигтай сайхан өгүүлэл уншсан юм. Багшийн орчуулгын ажлын талаар бичсэн байсан нь сонирхол татаад интернэтээр Д.Нацагдоржын “Шувуун саарал” -ыг хайтал шууд л 2006 онд сонин дээр хэвлүүлсэн орчуулга нь mongolnews.mn вэб хуудсны холбоосоор дороо гараад ирлээ. Багшийн орчуулгыг  олзуурхаад монгол хэлээр бичсэнтэй нь хамт дээр нь монгол бичгээ сурч байгаа танд зориулаад монгол бичигтэй нь хамт тэмдэглэл дээрээ  тавилаа. (Монгол бичгээр бичиж явуулсан найз охиндоо баярлалаа. ;-) ) .   Enjoy reading. Д.Нацагдорж Шувуун саарал (1) Хөндий талын зэрэглээ мяралзан жирэлзэх нь холоос үзэхэд сонин. Хэдэн жижигхэн юм түүний дунд сүүмэлзэх нь яахин даруй танигдана. Уудам газар дураар сэлгүүцэх хээр хөдөөгийн цэнгэл, хурдан морины яралзан ирэх эр хүний бахдал, ойртон үзвэл, хэдэн залуус морь тарлаж байна. (2) Сүрэнхүү саарал морины амыг арайхан тогтоож, овооны дэр...
3 comments
Үргэлжлүүлэн унших >

Клуб Хаус Аппликейшн

  Клуб Хаус (Clubhouse) аппликейшн (апп) гэж юу вэ,  яагаад гэнэт хаа сайгүй яриад эхлэв ээ? Ард нь радиогоор ярьж, хэсэг нь хурал цуглаан ч гэмээр, нөгөө хэсэг нь гэртээ баяр ёслол тэмдэглээд ч байгаа шиг энэ бүгдийг багтаасан аудио чат(хөөрөлдөх) дээр суурилсан нийгмийн сүлжээний програмыг Клуб Хаус(гэр) гэж нэрэлжээ. Хэрэглэгчид, янз бүрийн сэдвээр сонирхолтой хүмүүсийн хоорондох харилцан яриа, ярилцлага, хэлэлцүүлгийг сонсох боломжтой, энэ нь яг подкастай төстэй боловч шууд (амьд ) үйл явцад нэмэлт давхарга програмаар оролцох ба оролцох хүмүүс  бүгд уригдсан байна. Клуб Хаус зөвхөн уригдсанд үйлчилнэ. Та үүнийг апп дэлгүүрээс татаж аваад данс үүсгэх боломжгүй.   Бодит амьдрал дээрх орон нутгийн эсвэл дарвуулт онгоцны клубын нэгэн адил клубын одоо байгаа гишүүн таныг урих болно.   Бодит амьдрал дээрх Элитийн клубыг орчин үед виртуал болгосон хэлбэр.  Та элсэх үедээ өөрийн сонирхдог сэдэв жишээлбэл техник, ном, бизнес эсвэл эрүүл мэнд гэх мэтчил...
Post a Comment
Үргэлжлүүлэн унших >

Ховордсон зургийн дижитал хадгалалт

Хоёр гурван жилийн өмнөөс гарч эхэлсэн Монголчууд XVII-XX зууны эхэн үе зурагт түүх, Монголчууд XX зууны эхэнд зурагт түүх гэсэн сайхан цуврал номуудыг авч уншиж үзсэн.  Энэ намар Монголчууд XX зуун зурагт түүх гэх гуравдугаарх цувралыг номын дэлгүүрт хараад би нэлээд хэдэн жилийн өмнө 2009 онд British Library санхүүжүүлж хэрэгжүүлсэн EAP264: Ховордсон монгол зургийн негативуудыг дижиталаар хадгалж хамгаалах төслийн зургуудыг Британи номын сангийн веб хуудаснаас үзэж байснаа санав. Интернет өргөн дэлгэр хэрэглэх болсон өнөө үед та бид ч ялгаагүй дээрх төслийн тухай дээр холбоосоор ороод үзэж болно. Энэ төслийн талаар уг веб хуудсанд бичигдсэн зүйлээс хэсгийн та нартаа монгол хэл рүү хөрвүүлээд энд орууллаа. “ Монгол кино гэрэл зураг, дуу бичлэгийн архивд 160 мянга гаруй гэрэл зургийн хальс, 10552 шилэн негативыг хадгалж байдаг.  Энэ төслийн зорилго олонх нь огт хэвлэгдээгүй 1921-ээс 1945 оны хооронд авсан гэрэл зургийн шилэн негативуудыг дижитал зураг хэлбэрт оруу...
Post a Comment
Үргэлжлүүлэн унших >

Crowdsourcing Монголоор

Танихгүй хүмүүстэй хамтран онлайнаар асуудал шийдвэрлэж юм бүтээх аргыг Crowdsourcing гэж нэрлэнэ. Олон хэсэг бүлэг хүмүүсийн мэдлэг, мэргэжлийн туршлага, цагийг ашиглаж , Интернет эх үүсвэрүүдийг түшиглэн Crowdsourcing хийх дээ: 1) Олны дотроос хүмүүсийг сонгож ажиллуулах, эсвэл  асуудлаа нийтлээд уншсан хүмүүс холбогдон ажиллах, 2) Асуудлаа шийдвэрлэхийн тул яаж хийж болохоо асууж хариулт авах, 3) Мэдлэг дээр тулгуурлаж хайж олох, олсон зүйлээ зохион байгуулж цэгцэлж авах, 4) Шинэ санаа гаргаж бусдын бодол санааг авах байдлаар ажилладаг. Үүнийг хэрэгжүүлэх Ухаалаг-Хуудас буюу smartSheet гэх хэрэгсэл ч бий. Crowd : бөөн хүн ,  crowded adj.  хүнээр дүүрсэн, пиг чихсэн, иг дүүрэн хүн sourcing : олны оролцоог чиглэсэн удирдлагын арга уу? Crowdsourcing гэсэн үгийг монгол хэлээрээ юу гэж буулгаж болох вэ? Таны санаа оноо?
Post a Comment
Үргэлжлүүлэн унших >

Унших эх сурвалж, Тав

Интернетийн ертөнцөд тоон буюу дижитал хувилбараар орж ирсэн номоос монгол бичгээр бичигдсэн номын эх сурвалжуудын тухай "Унших эх сурвалж" гээд нэгээс дөрөв хүртэл дугаарлаад блог бичлэгтээ өмнө оруулсан билээ. Тэр бичлэгүүдээ нэгтгэж судлаач, монгол бичгээ сурч буюу хүмүүст хүргэх үүднээс Монгол бичгийнхээ блогт Дижитал ном нэртэй хуудас бэлтгэж тавьсан юм. Энэ удаа өөрийн нэмж мэдсэн хэдэн номын дижитал хувилбарын холбоосуудыг та бүгдэд хүрье. 1. Google Books Гүүглийн номын санд Герман хэл дээр Петербургт 1831 онд хэвлэгдсэн Монгол хэлний(ярианы) дүрмийн ном байна. Тус номын унших сэдэвт Үлгэрийн далайн  хэсгээс 129-134 хуудаст оруулсныг "Ялагч төгс нөхөцсөн нэг бурхан ану ... " гээд эхлэн унших боломжтой байна. Үүний зэрэгцээ Алтан гэрэл судраас   143-156 хуудаст оруулсныг "Хир үгүй үлэмж дэлгэрэхүй илтэд эрдмийн нь бадарахуй олон зуун гэрлээр тэнгэр нарын газрыг ... " гээд эхэлж унших боломж байна. 2. 1855 онд хэвлүүлсэн 613 хуудастай ...
Post a Comment
Үргэлжлүүлэн унших >