Нээлттэй эх(Open Source) нэртэй номын эх сурвалж Англи хэл дээр http://en.wikibooks.org/wiki/Open_Source холбоос дээр байгаа бөгөөд нээлттэй эхийн тухай мэдэхийг хүсэгчдэд зориулж GNU лицензийг баримтлан орчуулж бэлтгэлээ. Номын хэсгүүдэд эндүү ташуу орчуулга, үг үсгийн алдаа байвал бичиж тусалбал номыг сайжруулж засахаар хичээх болно.
Хөгжлийн түүх.
Энэ өгүүлэлтэй холбогдох эх сурвалжуудыг Википедиагийн өгүүллүүдээс, GNU төслийн вэб хуудас (http://www.gnu.org/gnu/gnu-history.html), BSD-ийн түүх (http://daemonz.org/bugs/history.html) гэсэн хуудаснуудаас дэлгэрүүлэн уншиж болно.
Нээлттэй эхийн хөдөлгөөн эд өрнөлтийн үедээ явагдаж байгаа тул одоогоор түүхийг бичих нь хялбар биш ч уншигчдад нээлттэй эхийн хөдөлгөөний үүсэл хөгжлийн талаар ерөнхий ойлголтыг өгвөл одоо өрнөж байгаа мэтгэлцээнүүдийг илүүтэйгээр ойлгох болно.
1960-1970 оноос эхлэн нээлттэй эхийн бараг бүх эх кодууд ил болсон. Түүнээс хойш энэ програм хангамжууд олон төрлийн тооцоолон бодох машин дээр ажиллахдаа, хэрэглэгч байгууллагууд эх код дээр бичигдсэн програмыг өөрсдийн нөхцөлд тохируулан машины кодод хөрвүүлэгч програмаар хөрвүүлэн ашигладаг байв. Гэвч ихэнхдээ эх код нь лицензийн гэрээгээр баталгаажаагүй эсвэл лицензтэй ч түүний хүрээнд хэрэгждэггүй байлаа.
Заримдаа хэрэглэгчид програмын алдааг илрүүлээд, засаж сайжруулсан хувилбараа ямар ч төлбөр авалгүй эргүүлээд эх код нийлүүлэгчдээ илгээдэг. Юниксийн хэрэглэгчдийн бүлэг ихэвчлэн эх кодоо дундаа хэрэглэдэг. Энэ үед ихэнх компаниуд програм хангамжаас илүүтэйгээр компьютерын хатуу эд анги илүү ашиг авчирдаг гэсэн ойлголттой байв.
Мөн тэр үед их дээд сургуулийн эрдэмтэд судлаачид өөрсдийн судалгааны ажлын нэг хэсэг болгож програм хангамжуудыг зохиох, түүнээс бусад нь олон зүйлийг суралцаг гэж үзээд нийтийн домэйнд оруулдаг байв. Анхны “э-мэйл сервер”, “ftp сервер” болон “вэб сервер” нь бүгд нийтийн домэйн төслүүд бөгөөд үүнийг их дээд сургуулийн судалгааны ажилтнууд, эрдэмтэд нийтийн домэйн програмын адил дундаа хэрэглэж боловсруулан зохиожээ.
Энэ хугацаанд компьютерын хатуу эд анги, техник хэрэгсэл илүүтэйгээр стандартад орж ирсэн бөгөөд үүнийгээ дагаад програм хангамж боловсруулагчид кодын аль хэсгийг хэрэглэгчид харж засварлаж болох, аль хэсгийг харагдахгүй болгох мэтээр хязгаарлах болсон. Уг хязгаарлалтууд хэрэглэгчдийг гацаах боох, ялангуяа судалгааны ажилтан эрдэмтэд өөрсдийн илрүүлсэн алдаа, асуудлуудыг цаашид засах боломжгүй болж, цаг хугацааны явцад компьютерын хатуу эд анги болон програм хангамжийг өөрсдийн хүссэнээр хэрэглэх боломжгүй болсон. Энэ чиг хандлага ихэвчлэн Майкрософтын өсөлтөөр хүч авсан програм хангамжийн үндсэн урсгалд байгаа юм.
1970-аад онуудад шинэ гарсан микро компьютерын програм хангамжийг боловсруулж бичих байдлаар амьдрах жижиг бизнесийн оролдлого нэлээд дэлгэрчээ. Гол нь компьютерын техникийг худалдахад найдаж дараа нь програм хангамжийг боловсруулж тэтгэх байдлаар ажиллаж байв. Ийм хүмүүсийн цөөнхийн бичсэн програм хангамжууд хүссэн ч хүсээгүй ч үнэхээр чөлөөтэй тарж байв. Үүгээр магадгүй хамгийн алдартай Билл Гэйт (болон Майкрософтыг үүсгэгчид) компьютерын техник хэрэгсэл нь биш, харин програм хангамж нь компьютержуулалтын шинэ ертөнцийн ирээдүйг эзэмших асар их орлогын эх үүсвэр байгааг мэдэрсэн ч байж болно. Энэ үед IBM өөрсдийн персонал компьютерын үйлдлийн системийг өөрсдөө боловсруулахын оронд бусад техник хэрэгслийн үйлдвэрлэлд лицензийн эрхтэйгээр хэрэглэж байсан Майкрософтын лицензтэй DOS үйлдлийн системийн эртний хувилбарыг авч хэрэглэсэн. Энэ сонголт нь ихэнх PC компьютерт ажиллах үйлдлийн системийн стандартыг бий болгож компьютержуулалтын нүүр царайг өөрчилсөн бөгөөд PC компьютержуулалтад Майкрософтын ноёрхлыг шууд дагуулсан. Хожим тэдэнд сервер талын програм хангамжийн зах зээлд орох гол боломжийг олгосон байна. Майкрософт нь дэлхийн програм хангамжийн гол үйлдвэрлэгч болон өссөн бөгөөд зах зээлийн бараг бүх салбарт өрсөлддөг болсон. Маш олон хүний бодлоор Нээлттэй эхийн төслүүдийг хэрэгжүүлснээр Майкрософттай өрсөлдөх ганц зам гэж үзэж байгаагаас ихэнх компаниуд их хэмжээний суурь дэмжлэгээр хангах хөшүүргийг хэрэглэж байна.
Энэ өрнөлийн түрэлтээр, FOSS-ийн хөдөлгөөн эхлээд дараах хоёр газар өрнөжээ. Үүнд: Калифорнийн их сургууль дээр Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD) лицензээр, Ричард Сталлманын Чөлөөт програм хангамжийн сангийн GNU нийтийн лицензтэйгээр өрнөсөн.
Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD)
1970-аад онуудад, Кен Тоомсон Билл Лаб-д (Bell Labs) ажиллаж байсны дараа Берклей дэх Калифорнийн их сургуульд нэг жил багшилжээ. Тэр үед их сургуульд судалгааны хэд хэдэн бүлэг Юникс-д зориулж програм хангамжийг боловсруулж байсан. Тухайн үед Билл Лабораторийн хан шинэ “DEC VAX” компьютерын системийн програм хангамжаар ажиллах тодорхой төлөвлөгөөгүй байсан тул Берклейн “Компьютерын шинжлэлийн судалгааны бүлэг” (CSRG) тэр тавцанг(талбарыг) эзэмшсэн байна. Энэ талбар нь бусад их сургуулиудад нийтлэг дэлгэрсэн бөгөөд CSRG анхлан түгээхдээ өөрсдийн хийсэн өөрчлөлт болон нэмэлтүүдийг “Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт” (BSD) нэр дор гаргаж байжээ. Берклейн судлаачид тэр үеийн Юниксийн хувилбарыг нэмж сайжруулах аргуудыг байнгаа хийдэг байсан бөгөөд тэдний хийсэн өөрчлөлтийг Билл Лабораторийн хан хүлээн зөвшөөр ч цааш нь бусдад дамжуулдаг байв. Хугацааны явцад CSRG нь Юникс үйлдлийн системийн суурь зарчмыг сайжруулах аргыг олсон байна. Үүнтэй зэрэгцээд “Америкийн холбоо ба цахилгаан мэдээний компани” (AT&T) өөрийн хувилбараар Юникс үйлдлийн системийг сайжруулж хоёр чиглэлээр хөгжиж эхэлсэн. Юниксийн Берклейн хувилбар дэвжин хөгжихийн зэрэгцээ AT&T-гийн хийж байсан үндсэн ажлаас холдож эхэлсэн байна. 1990-ээд оны эхэн үед Берклейн програм хангамжийн түгээлтийн нэр дор ажиллах AT&T, Берклей дэх Калифорнийн их сургуулийн бүлэг, Юникс системийн лаборатори (USL) гэх гол бүлгүүдийн хооронд хууль зүйн үндэслэлээр маргалдах болсон бөгөөд AT&T зах зээлийн чиглэлийн дагуу Юниксийг хөгжүүлэх болсон. Билл лабораторийг эх кодуудыг хэн ч хариуцаж авсан BSD-ийн дор гарсан ихэнх бүтээгдэхүүн өмчийн хязгаарлалгүйгээр чөлөөтэй болсон. 1990-ээд оны дундуур Калифорнийн их сургуулийн захиргаанаас албан ёсоор BSD хаахад “4.4BSD-Lite”, “Release 2” нь CSRG-ийн хамгийн сүүлийн бүтээгдэхүүн болсон юм. Өнөөдөр олны хэрэглэх, хөгжүүлж байгаа “FreeBSD”, “ NetBSD”, “OpenBSD” гэх BSD хувилбарууд нь BSD дээр суурилсан байна. Нээлттэй арга барилаар BSD нь түгээгдэн хөгжиж байгаагийн үр дүнд ялгаатай олон хувь нийлүүлэгч нараас хувь нэмэр туслалцаа ирж байна.
Чөлөөт програм хангамжийн сан ба GNU төсөл
1983 онд Массачусетсийн технологийн дээд сургуульд (MIT) ажиллаж байсан Ричард Сталлман хэлснээр MIT-ийн боловсруулж хийж байсан компьютерын чиглэлийн судалгааны ажлууд ашгийн хойноос хөөцөлдөх нь ихсэхийн зэрэгцээ хэрэглэгчдийн програмын хэрэглээнд хязгаарлал тогтоох нь олширч түүнийг бухимдуулсан гэдэг. Хэсэг хугацааны дараа Сталлман хэрэглэг ч нарт хяналтыг олгох боломж бүхий програм хангамжийг зохиож эхэлсэн. Түүний үзлээр бол ямар ч хязгаарлалт хийж болохооргүй лицензээр баталгаажсан бүхэл үйлдлийн системийг боловсруулан гаргах явдал байв. Түүний анхны боловсруулсан томоохон програм хангамж нь бичвэр боловсруулагч “GNU Emacs” байсан бөгөөд үүний дараа LISP систем, w:C компайлер, дараа нь GNU төслийг боловсруулсан байна.
1995 онд Ричард Сталлман GNU төслийг дэмжин туслах зорилготой Чөлөөт програм хангамжийн санг (FSF) байгуулсан. FSF өргөжин тэлж FOSS хөдөлгөөний гол байгууллагын нэг нь болсон. Үүгээр FSF-ийн анхны зорилго болох GNU үйлдлийн системийн эхний хувилбар боловсорсон. Мөн FSF нь чөлөөт програм хангамжийг дэмжигч, хамгаалагч “Чөлөөт програм хангамжийг тарагч санваартны” үүргийг гүйцэтгэдэг. FSF нь GNU төслөөр бичигдсэн эх кодын зохиогчийн эрхийг (copyright) хадгалж, хэрэглэгчид төлбөргүй авч хэрэглэж болно гэдгийг үргэлж сануулж байдаг юм.
Үнэн хэрэгтээ FSF үүссэнээс хойших арван жилд Юниксийн өргөтгөлийг зохиогчид болон “Юникстэй Төстэй” үйлдлийн системийг зохиогч бүх хүн Сталлмантай нэгдсэн байна. Юниксийн бүтэц мөн чанар нь олон талаар ашиглах жижиг програмууд(буюу өргөтгөл програмууд) ба багаж хэрэгсэл програмуудаас бүрдэнэ. Энэ төсөл нь үргэлжлэн явагдаж байгаа бөгөөд GNU төсөл гэсэн нэрээр алдаршжээ. Энэ програмуудын нэлээд нь BSD хувилбараар стандарт болсон байна. 1994 онд Линүс Торвалдсын зохиосон Линүкс кернелийн (Linux kernel = Линүкс цөм) эхний хувилбар гарсан бөгөөд үүнийг GNU-ийн өргөтгөл програмуудаар баяжуулж GNU төслөөс авах боломжтой болгосноор Линүкс үйлдлийн систем бий болсон. Линүксийн Дувайн түгээлтийг GNU/Linux гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ нь Сталлманы бодлогыг баримтлах хамтарсан бүтээгдэхүүн ба GNU төслийн амин чухал өргөтгөл програмууд нь болдог. GNU төслийн үргэлжлэл ахиц удаантай байгаа ч, тэд өөрийн гэсэн үйлдлийн системийн цөмийг хөгжүүлж байгаа бөгөөд түүнийг “Hurd” гэж нэрлэжээ. GNU-ээс албан ёсоор Юниксийн цөмийг “Hurd” аар солих боломжтой гэсэн саналыг оруулж байгаа ба одоо “ветта” хувилбарыг боловсруулж байна.
FSF өөрийн гэсэн хувь нэмрийг компьютержуулалтын шинжлэлд оруулж байгаа бөгөөд өдөр бүр GNU-ийн програм хангамжийг хэдэн сая аар хуулж дэлхий даяар хэрэглэж байна.
Цаашид дэлгэрүүлж сонирхъё гэвэл
Дараах эх сурвалжуудаас энэ өгүүллэгийн ихэнх мэдээлэл бүрдсэн болно. Хэрэв та нээлттэй эхийн хөгжлийн талаар дэлгэрүүлэн үзэх сонирхолтой бол энд илүү их мэдээлэл байгаа.
Википедиагийн өгүүллэгүүд:
Түүх гэсэн бүлэгт чөлөөт програм хангамжийн өгүүллэгүүд бий.
Өөр эх сурвалж:
Албан ёсоор хөгжүүлж байгаа GNU төслийн түүх (http://www.gnu.org/gnu/gnu-history.html)
BSD түүх (http://daemonz.org/bugs/history.html)
Хөгжлийн түүх.
Энэ өгүүлэлтэй холбогдох эх сурвалжуудыг Википедиагийн өгүүллүүдээс, GNU төслийн вэб хуудас (http://www.gnu.org/gnu/gnu-history.html), BSD-ийн түүх (http://daemonz.org/bugs/history.html) гэсэн хуудаснуудаас дэлгэрүүлэн уншиж болно.
Нээлттэй эхийн хөдөлгөөн эд өрнөлтийн үедээ явагдаж байгаа тул одоогоор түүхийг бичих нь хялбар биш ч уншигчдад нээлттэй эхийн хөдөлгөөний үүсэл хөгжлийн талаар ерөнхий ойлголтыг өгвөл одоо өрнөж байгаа мэтгэлцээнүүдийг илүүтэйгээр ойлгох болно.
1960-1970 оноос эхлэн нээлттэй эхийн бараг бүх эх кодууд ил болсон. Түүнээс хойш энэ програм хангамжууд олон төрлийн тооцоолон бодох машин дээр ажиллахдаа, хэрэглэгч байгууллагууд эх код дээр бичигдсэн програмыг өөрсдийн нөхцөлд тохируулан машины кодод хөрвүүлэгч програмаар хөрвүүлэн ашигладаг байв. Гэвч ихэнхдээ эх код нь лицензийн гэрээгээр баталгаажаагүй эсвэл лицензтэй ч түүний хүрээнд хэрэгждэггүй байлаа.
Заримдаа хэрэглэгчид програмын алдааг илрүүлээд, засаж сайжруулсан хувилбараа ямар ч төлбөр авалгүй эргүүлээд эх код нийлүүлэгчдээ илгээдэг. Юниксийн хэрэглэгчдийн бүлэг ихэвчлэн эх кодоо дундаа хэрэглэдэг. Энэ үед ихэнх компаниуд програм хангамжаас илүүтэйгээр компьютерын хатуу эд анги илүү ашиг авчирдаг гэсэн ойлголттой байв.
Мөн тэр үед их дээд сургуулийн эрдэмтэд судлаачид өөрсдийн судалгааны ажлын нэг хэсэг болгож програм хангамжуудыг зохиох, түүнээс бусад нь олон зүйлийг суралцаг гэж үзээд нийтийн домэйнд оруулдаг байв. Анхны “э-мэйл сервер”, “ftp сервер” болон “вэб сервер” нь бүгд нийтийн домэйн төслүүд бөгөөд үүнийг их дээд сургуулийн судалгааны ажилтнууд, эрдэмтэд нийтийн домэйн програмын адил дундаа хэрэглэж боловсруулан зохиожээ.
Энэ хугацаанд компьютерын хатуу эд анги, техник хэрэгсэл илүүтэйгээр стандартад орж ирсэн бөгөөд үүнийгээ дагаад програм хангамж боловсруулагчид кодын аль хэсгийг хэрэглэгчид харж засварлаж болох, аль хэсгийг харагдахгүй болгох мэтээр хязгаарлах болсон. Уг хязгаарлалтууд хэрэглэгчдийг гацаах боох, ялангуяа судалгааны ажилтан эрдэмтэд өөрсдийн илрүүлсэн алдаа, асуудлуудыг цаашид засах боломжгүй болж, цаг хугацааны явцад компьютерын хатуу эд анги болон програм хангамжийг өөрсдийн хүссэнээр хэрэглэх боломжгүй болсон. Энэ чиг хандлага ихэвчлэн Майкрософтын өсөлтөөр хүч авсан програм хангамжийн үндсэн урсгалд байгаа юм.
1970-аад онуудад шинэ гарсан микро компьютерын програм хангамжийг боловсруулж бичих байдлаар амьдрах жижиг бизнесийн оролдлого нэлээд дэлгэрчээ. Гол нь компьютерын техникийг худалдахад найдаж дараа нь програм хангамжийг боловсруулж тэтгэх байдлаар ажиллаж байв. Ийм хүмүүсийн цөөнхийн бичсэн програм хангамжууд хүссэн ч хүсээгүй ч үнэхээр чөлөөтэй тарж байв. Үүгээр магадгүй хамгийн алдартай Билл Гэйт (болон Майкрософтыг үүсгэгчид) компьютерын техник хэрэгсэл нь биш, харин програм хангамж нь компьютержуулалтын шинэ ертөнцийн ирээдүйг эзэмших асар их орлогын эх үүсвэр байгааг мэдэрсэн ч байж болно. Энэ үед IBM өөрсдийн персонал компьютерын үйлдлийн системийг өөрсдөө боловсруулахын оронд бусад техник хэрэгслийн үйлдвэрлэлд лицензийн эрхтэйгээр хэрэглэж байсан Майкрософтын лицензтэй DOS үйлдлийн системийн эртний хувилбарыг авч хэрэглэсэн. Энэ сонголт нь ихэнх PC компьютерт ажиллах үйлдлийн системийн стандартыг бий болгож компьютержуулалтын нүүр царайг өөрчилсөн бөгөөд PC компьютержуулалтад Майкрософтын ноёрхлыг шууд дагуулсан. Хожим тэдэнд сервер талын програм хангамжийн зах зээлд орох гол боломжийг олгосон байна. Майкрософт нь дэлхийн програм хангамжийн гол үйлдвэрлэгч болон өссөн бөгөөд зах зээлийн бараг бүх салбарт өрсөлддөг болсон. Маш олон хүний бодлоор Нээлттэй эхийн төслүүдийг хэрэгжүүлснээр Майкрософттай өрсөлдөх ганц зам гэж үзэж байгаагаас ихэнх компаниуд их хэмжээний суурь дэмжлэгээр хангах хөшүүргийг хэрэглэж байна.
Энэ өрнөлийн түрэлтээр, FOSS-ийн хөдөлгөөн эхлээд дараах хоёр газар өрнөжээ. Үүнд: Калифорнийн их сургууль дээр Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD) лицензээр, Ричард Сталлманын Чөлөөт програм хангамжийн сангийн GNU нийтийн лицензтэйгээр өрнөсөн.
Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт (BSD)
1970-аад онуудад, Кен Тоомсон Билл Лаб-д (Bell Labs) ажиллаж байсны дараа Берклей дэх Калифорнийн их сургуульд нэг жил багшилжээ. Тэр үед их сургуульд судалгааны хэд хэдэн бүлэг Юникс-д зориулж програм хангамжийг боловсруулж байсан. Тухайн үед Билл Лабораторийн хан шинэ “DEC VAX” компьютерын системийн програм хангамжаар ажиллах тодорхой төлөвлөгөөгүй байсан тул Берклейн “Компьютерын шинжлэлийн судалгааны бүлэг” (CSRG) тэр тавцанг(талбарыг) эзэмшсэн байна. Энэ талбар нь бусад их сургуулиудад нийтлэг дэлгэрсэн бөгөөд CSRG анхлан түгээхдээ өөрсдийн хийсэн өөрчлөлт болон нэмэлтүүдийг “Берклейн Програм хангамжийн Түгээлт” (BSD) нэр дор гаргаж байжээ. Берклейн судлаачид тэр үеийн Юниксийн хувилбарыг нэмж сайжруулах аргуудыг байнгаа хийдэг байсан бөгөөд тэдний хийсэн өөрчлөлтийг Билл Лабораторийн хан хүлээн зөвшөөр ч цааш нь бусдад дамжуулдаг байв. Хугацааны явцад CSRG нь Юникс үйлдлийн системийн суурь зарчмыг сайжруулах аргыг олсон байна. Үүнтэй зэрэгцээд “Америкийн холбоо ба цахилгаан мэдээний компани” (AT&T) өөрийн хувилбараар Юникс үйлдлийн системийг сайжруулж хоёр чиглэлээр хөгжиж эхэлсэн. Юниксийн Берклейн хувилбар дэвжин хөгжихийн зэрэгцээ AT&T-гийн хийж байсан үндсэн ажлаас холдож эхэлсэн байна. 1990-ээд оны эхэн үед Берклейн програм хангамжийн түгээлтийн нэр дор ажиллах AT&T, Берклей дэх Калифорнийн их сургуулийн бүлэг, Юникс системийн лаборатори (USL) гэх гол бүлгүүдийн хооронд хууль зүйн үндэслэлээр маргалдах болсон бөгөөд AT&T зах зээлийн чиглэлийн дагуу Юниксийг хөгжүүлэх болсон. Билл лабораторийг эх кодуудыг хэн ч хариуцаж авсан BSD-ийн дор гарсан ихэнх бүтээгдэхүүн өмчийн хязгаарлалгүйгээр чөлөөтэй болсон. 1990-ээд оны дундуур Калифорнийн их сургуулийн захиргаанаас албан ёсоор BSD хаахад “4.4BSD-Lite”, “Release 2” нь CSRG-ийн хамгийн сүүлийн бүтээгдэхүүн болсон юм. Өнөөдөр олны хэрэглэх, хөгжүүлж байгаа “FreeBSD”, “ NetBSD”, “OpenBSD” гэх BSD хувилбарууд нь BSD дээр суурилсан байна. Нээлттэй арга барилаар BSD нь түгээгдэн хөгжиж байгаагийн үр дүнд ялгаатай олон хувь нийлүүлэгч нараас хувь нэмэр туслалцаа ирж байна.
Чөлөөт програм хангамжийн сан ба GNU төсөл
1983 онд Массачусетсийн технологийн дээд сургуульд (MIT) ажиллаж байсан Ричард Сталлман хэлснээр MIT-ийн боловсруулж хийж байсан компьютерын чиглэлийн судалгааны ажлууд ашгийн хойноос хөөцөлдөх нь ихсэхийн зэрэгцээ хэрэглэгчдийн програмын хэрэглээнд хязгаарлал тогтоох нь олширч түүнийг бухимдуулсан гэдэг. Хэсэг хугацааны дараа Сталлман хэрэглэг ч нарт хяналтыг олгох боломж бүхий програм хангамжийг зохиож эхэлсэн. Түүний үзлээр бол ямар ч хязгаарлалт хийж болохооргүй лицензээр баталгаажсан бүхэл үйлдлийн системийг боловсруулан гаргах явдал байв. Түүний анхны боловсруулсан томоохон програм хангамж нь бичвэр боловсруулагч “GNU Emacs” байсан бөгөөд үүний дараа LISP систем, w:C компайлер, дараа нь GNU төслийг боловсруулсан байна.
1995 онд Ричард Сталлман GNU төслийг дэмжин туслах зорилготой Чөлөөт програм хангамжийн санг (FSF) байгуулсан. FSF өргөжин тэлж FOSS хөдөлгөөний гол байгууллагын нэг нь болсон. Үүгээр FSF-ийн анхны зорилго болох GNU үйлдлийн системийн эхний хувилбар боловсорсон. Мөн FSF нь чөлөөт програм хангамжийг дэмжигч, хамгаалагч “Чөлөөт програм хангамжийг тарагч санваартны” үүргийг гүйцэтгэдэг. FSF нь GNU төслөөр бичигдсэн эх кодын зохиогчийн эрхийг (copyright) хадгалж, хэрэглэгчид төлбөргүй авч хэрэглэж болно гэдгийг үргэлж сануулж байдаг юм.
Үнэн хэрэгтээ FSF үүссэнээс хойших арван жилд Юниксийн өргөтгөлийг зохиогчид болон “Юникстэй Төстэй” үйлдлийн системийг зохиогч бүх хүн Сталлмантай нэгдсэн байна. Юниксийн бүтэц мөн чанар нь олон талаар ашиглах жижиг програмууд(буюу өргөтгөл програмууд) ба багаж хэрэгсэл програмуудаас бүрдэнэ. Энэ төсөл нь үргэлжлэн явагдаж байгаа бөгөөд GNU төсөл гэсэн нэрээр алдаршжээ. Энэ програмуудын нэлээд нь BSD хувилбараар стандарт болсон байна. 1994 онд Линүс Торвалдсын зохиосон Линүкс кернелийн (Linux kernel = Линүкс цөм) эхний хувилбар гарсан бөгөөд үүнийг GNU-ийн өргөтгөл програмуудаар баяжуулж GNU төслөөс авах боломжтой болгосноор Линүкс үйлдлийн систем бий болсон. Линүксийн Дувайн түгээлтийг GNU/Linux гэж нэрлэдэг бөгөөд энэ нь Сталлманы бодлогыг баримтлах хамтарсан бүтээгдэхүүн ба GNU төслийн амин чухал өргөтгөл програмууд нь болдог. GNU төслийн үргэлжлэл ахиц удаантай байгаа ч, тэд өөрийн гэсэн үйлдлийн системийн цөмийг хөгжүүлж байгаа бөгөөд түүнийг “Hurd” гэж нэрлэжээ. GNU-ээс албан ёсоор Юниксийн цөмийг “Hurd” аар солих боломжтой гэсэн саналыг оруулж байгаа ба одоо “ветта” хувилбарыг боловсруулж байна.
FSF өөрийн гэсэн хувь нэмрийг компьютержуулалтын шинжлэлд оруулж байгаа бөгөөд өдөр бүр GNU-ийн програм хангамжийг хэдэн сая аар хуулж дэлхий даяар хэрэглэж байна.
Цаашид дэлгэрүүлж сонирхъё гэвэл
Дараах эх сурвалжуудаас энэ өгүүллэгийн ихэнх мэдээлэл бүрдсэн болно. Хэрэв та нээлттэй эхийн хөгжлийн талаар дэлгэрүүлэн үзэх сонирхолтой бол энд илүү их мэдээлэл байгаа.
Википедиагийн өгүүллэгүүд:
Түүх гэсэн бүлэгт чөлөөт програм хангамжийн өгүүллэгүүд бий.
Өөр эх сурвалж:
Албан ёсоор хөгжүүлж байгаа GNU төслийн түүх (http://www.gnu.org/gnu/gnu-history.html)
BSD түүх (http://daemonz.org/bugs/history.html)
Comments