Нээлттэй эх номын (8.2-р бүлэг)

---

Нээлттэй эх(Open Source) нэртэй номын эх сурвалж Англи хэл дээр http://en.wikibooks.org/wiki/Open_Source холбоос дээр байгаа бөгөөд нээлттэй эхийн тухай мэдэхийг хүсэгчдэд зориулж GNU лицензийг баримтлан орчуулж бэлтгэлээ. Номын хэсгүүдэд эндүү ташуу орчуулга, үг үсгийн алдаа байвал бичиж тусалбал номыг сайжруулж засахаар хичээх болно.

Зөвлөмж (8.2)

• Хэрэв та одоогоор өөртөө итгэлтэй биш бол төсөлд дутагдаж байгаа гэж бодсон хэсгийг цоо шинээр програмчлан бичиж бэлтгэ. Үнэндээ бэлэн байгаа кодыг өөрчлөх, засахад шүүмжлэлийн бай болж өгдөг.
• Эхлээд тухайн мөчид хэн ч идэвхтэй ажиллаагүй модуль, хэсэг эсвэл классыг сонгож түүн дээрээ ажиллаа. Аль нэг Класс болон функцийн хөгжүүлэлт дээр хамтран ажиллахад нэлээд чадвар шаардах бөгөөд бүх талаас нь маш их арчилгааг шаарддаг.
• Тухайн төсөлд ажиллах дүрэм журмаас эхлээд асуулт асуухаасаа өмнө эхлээд төслийн баримтжуулалт болон жагсаалтаар илгээсэн шуудангийн архиваас хайж үзээрэй.
• Програмчлалын үндсэн ухагдахуун ба програмчлалын хэрэгслийг ашиглах талаар асуулт тавихгүй байхыг хичээгээрэй. Чөлөөт ба нээлттэй эхийн төслийг хэрэгжүүлж байгаа хэн ч танд програмчлалын анхны мэдэгдэхүүнээр хичээл заах зав гарахгүй.
• Дээрх шалтгаанаар ахмад хакерууд таны үйл ажиллагаанд зориулж дэлгэрэнгүй тайлбар бичиж өгөхгүй, цаашлаад таны ажлыг чиглүүлж өгөхгүй байх тохиолдол байна. Нээлттэй эхийн төслүүд нэлээд хязгаарласан журам баримталдаг нь програмчлах технологидоо шаардлагаас хамаар ч програмыг хөгжүүлэх явцдаа загварыг өөрчлөх (http://en.wikipedi.org/wiki/Extreme_Programming) аргыг хэрэглэдэгт байна.
• Өнөөдөр Линүкс нь хөгжсөн системийн нэг бөгөөд өмнө нь бүрэн гүйцэд биш байхад нь ч хакерууд өргөн хэрэглэдэг байжээ. Хакеруудад хамгийн гол зүйл системийн эх кодыг бүгдийг үзэж ажиллах чухал байдаг. Програмыг шинжихэд нээлттэй, ойлгомжтой, өөрчлөх мөн өөрчилснөө бусадтай хуваалцах боломжтой. Өдөр тутмын (бичвэр бичих, мэйл илгээх авах, вэб сайт үзэх, мэдээж програмчлах) гэх хэрэглээнээс эхлэх нь ойлгомжтой. Ингэхийн тулд та Линүксийг зайлшгүй суулгаж давхар эхлүүлэх ба өдөр тутмын хэрэглээ болох вэбээ үзэх эсвэл програмчлахдаа хэрэглэж эхэл.
• Ажилтай хакеруудыг ажлын цаг дээр нь хувь нэмэр оруулах боломжоор хангасан байдаг. (Учир нь ихэвчлэн байгууллагууд хакерын хөгжүүлж байгаа чөлөөт/нээлттэй эхийн програм хангамжийг ашиглаж байдаг.) Та ажлаа хийхийн зэрэгцээгээр хөгжүүлэлтэд хэрэгцээтэй цагийг ийм байдлаар гаргаж болон шүү дээ. (Энэ муу юу сайн уу? Орч.)
  
• Та нэгэнт хакердах (ухаж түнхэх) ажлаа эхэлсэн бол үргэлжлүүлээд л бай. “Does not build, does not run, crashes?” Энэ асуултыг ойлгоход, Юм бүхэнд өөрийн шалтгаан байх бөгөөд хэрэв танд эх код байгаа бол өөрийнхөө хүссэнээр системийг зохицуулан өөрөө өөрчилж чадна гэсэн үг. Ялангуяа вэб хайлтыг ашиглаад тусламж авах боломжтой. Энэ дүрэм хязгаартай ч гэхдээ та амархан бууж өгөх хэрэггүй.
• Та өөрийгөө хакер гэж хэзээ хэлэх үү гэхээр таныг жинхэнэ хакерын хамт олон танин мэдсэний дараа энэ үгийг хэлээрэй.

Анхааруулга

• FOSS-ын хамт олон ерөнхийдөө их нөхөрсөг бас хамтран ажилладаг, гэхдээ нэг чухал зүйл бол шалихгүй жижиг алдаа битгий хийгээсэй гэж бодож байна. Энэ нь тийм ч таатай үр дүнгээр дуусахгүй байх аа.
• Хэрэв та чөлөөт програм хангамжийн хөгжүүлэгчидтэй уулзах гэж байвал ялангуяа Windows-аас холд. Mac OS арай дээр тэсвэрлэнэ, гэхдээ тавтай морил гэж хэлэхгүй. Хэрэв та өөрийнхөө зөөврийн компьютераа авчирвал Линүкс юм уу өөр үйлдлийн системийг хэрэглэнэ. Үүнийг л Чөлөөт програм хангамж гэж нэрлэж байгаа юм. Харин нээлттэй эхийн хамт олны хувьд дээрх асуудал нэг их гол чухал асуулт биш, гэхдээ та Линүкс эсвэл давхар ачаалах системийг зөөврийн компьютер дээрээ суулгаад ирэх хэрэгтэй.
• Хэрэв та HTML мессежийн мэйл үйлчлүүлэгч бол энэ хэрэгслээ унтраачхаарай. Зөвхөн ганц програм нээж чаддаг (жишээ нь MS Word) өмч болсон файлыг битгий хавсаргаж байгаарай. Хакерууд түүнийг доромжлох гомдоох гэж ойлгодог.
• Ихэнх судалгааны болон эрдэм судлалын (academic) орчинд “Хакер” гэсэн үгийг хүндэтгэх (ёс зүйтэй) утгаар хүлээн авдаг. Харин зарим мэдэхгүй эсвэл мэдлэг багатай хүмүүс аюулгүй байдлыг хангах системийг эвдэх болон компьютерын хамааралтай гэмт хэрэгтэй холбоотой задлагчид(crackers) гэх нийгмийн ялгаатай бүлгийнхний утгаар ойлгодог. Та энэ үгийг хэнд хандан хэлж байгаа вэ гэдэгтэй анхааран тайлбарлах биз ээ. Жинхэнэ хакерууд гэдгийг дараах өгүүлэлд тэд “хэзээ ч” програмчлалын үйл ажиллагаанд татагдан оролцдоггүй, түүнийг тэд хууль бус гэж үздэг гэжээ. Нэгд: (http://en.wikipedia.org/wiki/Hacker_ethic) хакерын ёс зүйг баримталдгаараа бахархдаг; Хоёрт: сайн цалинг авахдаа заавал хүчирхийлэх хуульгүй (хууль бус програм хийж сайн цалин авах ёсгүй гэж ойлголоо. Орч).
• Нээлттэй эхийн таашаадаг гэсэн хэрнэ програмын зарим хэсэг нь ил байдаггүй төслийн эзэмших компанид сайн дурын ажлыг битгий хийгээрэй. Энэ тохиолдолд ихэнхдээ төслийн хамгийн гол хэсэг эзэмшигчийн хаалттай хаалганы ард үлдэх бөгөөд, таныг хэрэгтэй зүйл юу ч сурч авахгүй гэдгээс сэргийлэх юм.
• Бага кодыг оновчтой(optimizations) болгох, нэмэлт тайлбар хийх, кодын загварыг сайжруулах гэх мэт бага хэмжээний ажлаас битгий эхлээрэй. Энэ нь гол хувь нэмэр оруулах биш илүүтэй анхаарал татах шүүмж л болно.

Эх сурвалжууд болон Вэб сайтууд

http://sourceforge.net анхны төсөлдөө нэгдэх тухай,
http://www.fsf.org/campaigns тэргүүлэх жишээ, идэвхтэй хөгжиж байгаа төслүүд,
http://www.apache.org/ Апачийн нийгэмлэгийн орчин,
http://catb.org/~esr/faqs/smart-questions.html өөр хакеруудаас үнэн, хэрэгтэй асуултаа асууж сурах хөтлөгч,
http://freesoftware.mit.edu/papers/lakhaniwolf.pdf чөлөөт програм хангамж хөгжүүлэгч хакеруудын тухай шинжлэх ухааны үрдэстэйгээр шинжлэн судлах,
http://www.gnu.org/software/classpath/docs/cp-hacking.html чөлөөт програм хангамж хөгжүүлэгчдийн баримтлах дүрэм.